Përkthimi i autorëve kosovarë në gjuhë të huaja, vazhdon të mbetet një sfidë e përhershme dhe që duket të jetë një derë ‘e hekurt’ për autorët tanë, krijimet e të cilëve me përjashtime të rralla, nuk arrijë të kalojnë audiencën shqipfolëse.

Shoqata e Botuesve të Kosovës është prezantuar në Edicionin e sivjetmë të Panairit të Librit në Frankfurt i cili u mbyll këtë të diel, më 14 tetor 2018 me një stendë e disa botime. Aty përveç prezantimit të botimeve të produksionit letrar kosovar, është mundësuar edhe promovimi dhe prezantimi i disa prej krijuesve të Kosovës, por edhe atyre të diasporës.

Megjithatë dhe këtë vit këtij panairi i munguan librat e përkthyer të autorëve kosovarë në gjuhë të huaj, sidomos në gjermanisht, një problem i cili për vite po e mundon produksionin letrar në vend.

Përkthimi i autorëve kosovarë në gjuhë të huaja vazhdon të mbetet një sfidë e përhershme dhe që duket të jetë një derë ‘e hekurt’ për autorët e vendit, krijimet e të cilëve me përjashtime të rralla, nuk arrijnë të dalin përtej audiencës shqipfolëse.

Shkrimtarët dhe botuesit kosovarë kanë thënë për Kallxo.com se ka mungesë të mbështetjes financiare dhe një strategjie të qartë nga institucionet për financimin qoftë direkt apo indirekt të përkthimit të shkrimtarëve tanë në gjuhë të huaja.

Ky problem, sipas tyre, ndikon dukshëm në propozimin e letërsisë së krijuar në Kosovës, duke e lënë atë mbrapa, shpesh herë edhe jashtë rrjedhave letrare botërore.

Edon Zeneli, kryetari i i Shoqatës së Botuesve të Kosovës (ShBK), ka thënë për Kallxo.com se secila letërsi e një vendi të caktuar, sidomos vendeve e gjuhëve të vogla, sfidë kryesore ka ndërkombëtarizimin.

“Mu për këtë, ministritë përkatëse të Kulturës kanë në gjirin e vet programet e përkthimit siç kanë filluar viteve të fundit edhe Shqipëria e Maqedonia”, tha Zeneli.

‘Translation fund’ (Fondi i Përkthimeve), shton ai më tej, është forma se si shtetet përkatëse depërtojnë në gjuhë madhore fillimisht, e edhe të vendeve më të vogla pastaj.

“Këtë sugjerim a kritikë e kemi shprehur edhe ne si Shoqatë dhe vazhdojmë ta shprehim që është e domosdoshme për Ministrinë e Kulturës që të themelojë këtë dikaster kaq jetik për përkthimin e autorëve vendas në gjuhë të huaj”, ka thënë kryetari i SHKB-së, Edon Zeneli

Prezantimet pa përkthim

Shkrimtari Argjend Hasani, i cili aktualisht jeton dhe krijon në Gjermani, ka thënë për Kallxo.com, se përkthimi i veprave të autorëve kosovarë në gjuhë të huaja “lirisht mund të themi se fare nuk ekziston”.

Hasani ka thënë se librat e autorëve shqiptarë janë pak tē përkthyer, kështu që edhe lexuesi i huaj si në Kosovë, ashtu edhe jashtë saj e ka të pamundur të njihet me letërsinë, kulturën, historinë, dhe vlerat tjera kosovare.

“Dëshmi për këtë është edhe Panairi Ndërkombëtar i Librit në Frankfurt që u mbajt nga data 10 deri 14 tetor të këtij viti. Edhe përkundër prezentimit dinjitoz të Kosovës për lexuesit shqiptar, vitrina e librit apo stenda e Kosovës për lexuesit e huaj, e sidomos gjerman ishte tejet e varfër, për të mos thënë se nuk ekzistonte fare. Sipas kësaj mos prezenca e mjaftueshme e librit të përkthyer ndikon shumë në mos afirmimin e letërsisë së Kosovës te lexuesit e huaj”, ka thënë ai.

Hasani tha se vetëm përmes përkthimit të literaturës së autorëve kosovarë në gjuhë të huaj promovohet kultura dhe vlerat e mirëfillta të një vendi në arenën ndërkombëtare.

“Sa për të theksuar, lexuesit të huaj për dallim nga krijuesit dhe lexuesit kosovar, më shumë janë të interesuar për literaturë letrare, dhe për literaturën në përgjithësi se sa për politikën dhe zhvillimet rreth saj”, ka thënë krijuesi Hasani.

Botuesit e ‘varfër’ kosovarë

Shkrimtari Daut Demaku, botues dhe ish- drejtues i Shoqatës së Botuesve të Kosovës, ka thënë për Kallxo.com se nuk është se përkthimet i munguan vetëm panairit të Frankfurtit.

Demaku tha se përkthimet i mungojnë edhe panairit të Prishtinës dhe Tiranës, dhe kjo mungesë vjen pasi siç, ka u shpreh ai, nuk ka investime as drejtpërdrejta as indirekte duke bërë botuesit kosovarë të përballen më një problem të tillë.

Ai ka thënë se pengesa kryesore për përkthimin e veprave të autorëve kosovarë në gjuhë të huaja është mbështetja financiare.

“Mjetet financiare janë pengesat kryesore për përkthimin e autorëve tanë, pasi komunikimet gjenden. Unë kur kam dashur ta përkthej në gjuhën angleze, “Magjinë e urtësisë’ edhe i kanë gjetur përkthyesin, redaktorin, krahasuesin e përkthimit dhe botuesin, por kërkonin që t’i paguaj paratë nga xhepi im”, ka thënë ai, duke shtuar se botuesit kosovarë nuk kanë mundësi për të përkthyer dhe botuar autorët tanë në gjuhë të huaj.

Rruga drejt suksesit

Ndërkaq shkrimtari Zymer Mehani në një prononcim për Kallxo.com ka pohuar se përkthimet e letërsisë shqipe në gjuhë të huaja duhet të bëhen me intensitet më të shtuar pasi, sipas tij, që kjo shkon në interesin e shtetit.

“Që vlerat tona kulturore-letrare duhet të plasohen në botë, të përkthyera në gjuhë të ndryshme, ngase kultura, sidomos letërsia, mund të jetë element i mirë në përpjekje për përmirësimin e imazhit të vendit tonë në botën e jashtme”, ka pohuar ai.