Pothuajse çdo shoqëri në tokë është organizuar përmes një lloj hierarkie, nga Egjipti i lashtë deri në Amerikën moderne. Ju mund të argumentoni në mënyrë të arsyeshme që statusi është i pashmangshëm – një pjesë e natyrshme e jetës. Por a është e natyrshme të jemi aq të stresuar sa jemi sot në lidhje me pozicionet tona në shkallët e shoqërisë? Me fjalë të tjera, a kemi pasur gjithmonë një ankth të tillë të rëndë për statusin?
Këtu do të zbulojmë sëbashku se frika jonë e vazhdueshme nga nënvlerësimi është një fenomen mjaft i ri, i nxitur nga faktorë të gjerë, përfshirë izolimin shoqëror dhe meritokracinë. Ndërsa jemi më të përparuar se kurrë materialisht, sigurisht që nuk jemi më të lumtur. Në këtë artikull do të gjejmë arsyen pse, si dhe do të ofrojmë disa zgjidhje për problemin e ankthit të statusit.
Gjatë leximi, do të zbuloni:
Cfarë e shtyn dikë që të dëshirojë të grumbullojë vazhdimisht shuma gjithnjë e më të mëdha? Përgjigja që menjëherë të vjen në mend mund të jetë një e thjeshtë – lakmia. Por ka një vrimë të vogël në atë argument. Nëse lakmia do të ishte faktori i vetëm, pse dikush do të vazhdojë të dëshirojë më shumë para, edhe pasi ajo të ketë arritur një sasi pasurie në të cilën nuk mund të shpenzohet, për shembull, në pesë breza?
Nëse njerëzit do të grumbullonin pasuri vetëm për arsye materiale – si për një shtëpi më të madhe ose një makinë – ata me kalimin e kohës nuk do të kishin më gjëra për të blerë, dhe ndjekja e parave do të ndalonte. Por ne e dimë se nuk është kështu, kështu që shkaku kryesor duhet të jetë diçka tjetër.
Sill në mendje mënyrën se si ne i trajtojmë njerëzit me status të lartë kundrejt atyre me status të ulët. Edhe gjuha që përdorim kur flasim për secilin grup është e ndryshme. Njerëzit që mbajnë pozicione të rëndësishme në shoqëri janë “dikushi”, ndërsa të gjithë të tjerët janë “askushi”. Është e pamundur të jesh në të vërtetë askushi, por shumë shpesh, njerëzit me status të ulët kanë identitet të injoruar ose mohuar.
Pra, nevoja për status në të vërtetë mund të ketë të bëjë me respektin, dhe madje edhe dashurinë – jo dashuri romantike, por një ndjenjë që ekzistenca juaj ka rëndësi për dikë.
Pse dashuria është kaq e rëndësishme dhe mungesa e dashurisë kaq shkatërrimtare? Epo, shumica prej nesh nuk janë të sigurt për vlerën tonë, dhe identitetet tona bazohen shumë në perceptimet e të tjerëve. Nëse thoni një shaka dhe të gjithë qeshin, besimi juaj në idenë se jeni një person humorist do të rritet. Nga ana tjetër, nëse njerëzit i largojnë sytë kur hyni në një dhomë, nuk do të kalojë shumë kohë para se të filloni të ndiheni të pa vlerë dhe të shqetësuar.
Vetëvlerësimi ynë është kaq i brishtë. Mendojeni atë si një tullumbace me një vrimë – kjo tullumbace vetëvlerësimi që shfryn vazhdimisht duhet të rimbushet me “heliumin” e dashurisë së jashtme në mënyrë që të mos shfryhet plotësisht. Ndërkohë, veprime të tjera – madje edhe ato të vogla, si për shembull të mos përshëndetemi me entuziazëm të mjaftueshëm ose thirrjet tona mbeten pa përgjigje në mënyrë të përsëritur – mund të thithin më shumë ajër nga tullumbacja.
Pra, nuk është për t’u habitur që ne jemi në ankth për vendin tonë në botë. Në shoqërinë tonë aktuale, statusi ynë përcakton sa dashuri dhe respekt do të marrim nga të tjerët dhe, si rezultat, nëse ne mund ta duam me besim veten tonë.
Kur ishit foshnje, çfarë bëtë saktësisht që i frymëzoi të gjithë që ishin rreth e rrotull? Me siguri nuk kanë qenë të qarat, ulëritjet dhe përplasjet – ka qenë vetëm fakti që ke qenë i gjallë, për të mos përmendur të vegjël dhe të lezetshëm.
Mjerisht, ndërsa plakemi, rrethi ynë shoqëror zgjerohet duke përfshirë njerëz që nuk na respektojnë dhe nuk na duan pa kushte. Përkundrazi, duhet ta fitojmë miratimin dhe admirimin e tyre. Dhe shpesh, ata të cilëve ne po përpiqemi t’u bëjmë përshtypje janë snobë që i japin vetes rëndësi.
Termi “snob” në të vërtetë nuk ka qarkulluar për shumë kohë. Përdorimi i tij mund të gjurmohet në Angli në vitet 1820, pasi shumë kolegje të Oksfordit dhe Kembrixhit filluan të shkurtojnë termin “sine nobilitate” – pa fisnikëri – në s.nob, të shkruar pranë emrave të studentëve pa një sfond aristokratik. Me kalimin e kohës, kuptimi është zhvendosur në pothuajse të kundërtën: dikush që i shikon njerëzit e tjerë me përçmim për shak të mungesës së statusit të tyre. Snobët insistojnë që grada shoqërore e një personi të jetë e barabartë me vlerën e tyre si qenie njerëzore.
Një nga çështjet më të mëdha për snobizmin është se merr në konsideratë vetëm vlerën tuaj sipas treguesve të jashtëm të arritjes suaj. Ju mund të jeni jashtëzakonisht i mençur, lexoni shumë ose jeni i durueshëm, por nëse nuk keni një diplomë nga një universitet i famshëm ose një titull pune që të përputhet me shkollën, një snob thjesht do ta shpërfillë ekzistencën tuaj.
Nëse snobëria është kaq kërkuese, si vazhdon akoma të ketë hapësirë në shoqëri?
Fatkeqësisht, ajo ka tendencë të përforcohet nga media. Mendoni faqen e parë të një reviste. Kush po ju shikon? Ndoshta një person i pasur dhe i famshëm. Brenda revistës, do të gjeni detajet e jetës së këtij personi të detajuara gjerësisht, duke bërë që të ndjeheni sikur veshja e saj e fundit në natën gala ose lidhja aktuale e dashurisë është në të vërtetë e rëndësishme.
Akoma më keq, snobizmi kalon brez pas brezi. Gjeneratat e vjetra nxisin vlerat e tyre në gjeneratat e reja, duke përfshirë një lidhje të fuqishme midis statusit të ulët dhe padenjësisë. Pra, nëse prindërit tuaj e idealizuan një kabinet të zbukuruar dhe të shtrenjtë si një tregues i statusit të tyre, ju mund ta gjeni veten duke bërë një blerje të ngjashme një ditë.
Nëse do të provonit të bënit një listë të të gjitha avantazheve që kemi sot në shoqërinë moderne po të krahasohemi, të themi, me evropianët mesjetarë, mund t’ju duhen disa orë.
Jo vetëm që komoditetet e përditshme ishin të rralla për fshatarësinë atëherë, por ata gjithashtu duhej të përballonin urinë dhe sëmundjet, ndërsa të pasurit mbanin një distancë të sigurt. Ankthi i statusit të shumicës së njerëzve atëherë duhet të ketë qenë i madh, apo jo?
Në të vërtetë, ndërsa komoditetet tona materiale janë përmirësuar në mënyrë eksponenciale në dy mijë vitet e fundit, kështu ka ndodhur edhe me nivelet tona të ankthit. Pse nuk kemi arritur një stabilitet mendor krahas komoditetit fizik?
Para revolucionit amerikan, barazia politike, sociale dhe ekonomike nuk vlerësoheshin apo kërkoheshin shumë. Por pas revolucionit, statusi filloi të përcaktohej nga arritjet ekonomike dhe jo nga hierarkitë trashëgimore.
Ndërsa barazia padyshim përmirësoi cilësinë e jetës mesatare të një personi, gjithashtu i bëri të gjithë të shqetësuar. Sapo njerëzit filluan të shohin një nivel të caktuar të pasurisë si të arritshme, dhe më vonë edhe të pritshme, ata vuanin kur nuk e arrinin dot këtë gjë. Vuajtjet e tyre u shtuan kur vunë re se fqinjët e tyre kishin diçka që atyre vetë u mungonte.
Pse na intereson kaq shumë për ato që kanë fqinjët tanë? Kjo është për shkak se ajo që ne konsiderojmë të mjaftueshme për diçka – si pasuria ose vlerësimi – nuk është e vetmja.
Ne kemi nevojë për një grup referimi të njerëzve të tjerë që të na ndihmojnë të përcaktojmë se sa të përparuar jemi vetë. Problemi është se pritshmëritë e grupit tonë referues, dhe tonat, mund të jenë shumë të larta.
William James, një profesor në Harvard në shekullin XIX, hulumtoi problemet psikologjike që shfaqeshin brenda shoqërive me pritshmëri të pakufishme. James teorizoi që besimi i njerëzve dëmtohet vetëm nga krahasimet me ato që ata i konsiderojnë si të barabartë.
Ja një shembull, pse ndodh që fqinjët tanë bëhen paksa ziliqarë kur makina në oborrin tonë është markë më e shtrenjtë dhe moderne se ajo në oborrin e tyre jo dhe aq, ndërkohë nuk ndjehen aspak ziliqarë ndaj pasurive të mbretëreshës së Anglisë. Pra kjo tregon se fqinji është referenca jonë, dhe ne pandehim, se nuk ka asgjë që ata mund ta arrijnë, e ne s’mundemi dot, dhe anasjelltas.
Teoria e James sugjeron që, ndërsa qëllimet tona zgjerohen, potenciali ynë për poshtërim zgjerohet gjithashtu. Mendoni një librari, e mbushur deri në fyt me autobiografi të burrave dhe grave të bërë vetë të famshëm, së bashku me manuale të përsosjes personale që ju udhëzojnë mbi parimet e suksesit. Këto libra mund të maskohen si këshilla të dobishme, por në të vërtetë, ato thjesht do t’ju japin pritshmëri të lartë dhe janë një recetë për dëshira të paplotësuara.
Mendoni një skenë nga Evropa mesjetare: një fisnik dhe zonja e tij vishen me rrobat e tyre më të pasura, duke pirë verë dhe duke shëtitur nëpër kopshte të mirë-zbukuruara. Fshatarët duke punuar në fusha dhe në kasollet e tyre të vogla jo shumë larg.
Tani pyesni veten – a kishin ndonjëherë frikë zotëria dhe zonja se mund të goditeshin nga fatkeqësia dhe të bëheshin fshatarë, dhe a do të aspironte fshatari seriozisht që një ditë të bëhej fisnik?
Në të kaluarën, statusi ishte shumë i pandryshueshëm. Asokohe gjërat ishin të ndara, nuk është se mund të kapërceje nga fshatar në fisnik, apo anasjelltas aq thjeshtë. Ndarja ishte e fortë dhe e pakalueshme.
Por, përkundër mungesës së lëvizshmërisë sociale, klasat e punës të Evropës mesjetare dhe para-moderne kishin një burim të rëndësishëm ngushëllimi – Krishterimi. Për ta, njerëz të pasur dhe të varfër ekzistonin jo sepse disa kishin punuar më shumë për të arritur statusin e tyre se të tjerët, por thjesht sepse Zoti do e kishte urdhëruar këtë. Të dy grupet kishin një vend të njohur në shoqëri, dhe madje edhe nëse të pasurit shikonin me përçmim ndaj të varfërve, secili e njohu rolin e tjetrit.
Klasat e punës kishin gjithashtu Jezusin, i cili kishte qenë nga ana e tyre. Jezusi ishte figura më e bekuar dhe e dashur në krishterim, megjithatë ai kishte qenë gjithçka, përveçse i pasur. Kjo e bëri të pamundur që të pasurit të argumentojnë se pasuria dhe vlerat njerëzoree ishin të barabarta.
Megjithatë, rreth mesit të shekullit të tetëmbëdhjetë, meritokracia filloi të vendosë një themel në shoqëri, duke zëvendësuar tregimet e vjetra për të pasurit dhe të varfërit me ato të reja që shkaktojnë ankth.
Suksesi dhe paraja tashmë shiheshin jo thjesht si diçka që trashëguat, por diçka që fituat përmes punës së palodhur, inteligjencës dhe virtytit. Pra, nëse do të ishit i varfër, nuk do të përcaktoheshit padrejtësisht si të tillë nga Zoti – ju në të vërtetë e merituat statusin tuaj të ulët për shkak të dembelizmit ose marrëzisë.
Sigurisht, meritokracia ka qenë kryesisht një ndihmë, duke i dhënë të gjithëve mundësinë që të kenë sukses pavarësisht racës, gjinisë, moshës ose prejardhjes. Por për fat të keq, ajo e ka bërë gjithashtu varfërinë një objekt turpi – një tregti fatkeqe për përparimin e njerëzimit.
Shumica prej nesh rriten duke supozuar se, një ditë, do të duhet të gjejmë një vend pune dhe të punësohemi nga dikush tjetër. Por vetëm 200 vjet më parë, në 1800, vetëm 20 përqind e forcës punëtore amerikane ishte e punësuar nga një person tjetër. Deri në vitin 1900, kjo shifër u rrit në 50 përqind, dhe deri në vitin 2000, 90 përqind.
Në mjedisin e sotëm të punës, pjesa më e madhe e suksesit tonë është e lidhur me punëdhënësin tonë. Por për fat të keq, kushtet e punës nuk priren të peshohen në favor të punonjësve.
Konsideroni strukturën e piramidës në shumicën e bizneseve. Kjo strukturë kërkon që dikush të jetë në krye – që do të thotë dikush, ose më saktë shumë “dikush-a”, duhet të jenë në fund të saj. Dhe ata që kanë sukses në një kompani mund të mos jenë ata që kanë më shumë aftësi në punët e tyre, por ata që kanë zotëruar aftësitë e poshtra politike – gënjeshtra dhe ekzagjerime, për shembull – të cilat i ndihmojnë ata të ngjitin piramidën.
Jo vetëm që duhet të lundroni në politikën e biznesit për të pasur sukses në punë, por jeni gjithashtu në mëshirën e marzheve të fitimit të kompanisë. Fatkeqësisht, nëse një kompani duhet të përmirësojë shpejt fitimin, strategjia më efektive është zakonisht të shkurtojë stafin, t’i zëvendësojë ata me robotë ose të punësojë punonjës të rinj në vendet e tjera me paga më të ulëta.
Nëse kjo nuk është mjaftueshëm e keqe, të punësuarit dhe kompanitë po ashtu duhet të ngasin valën e ekonomisë, e cila tradicionalisht ka qenë e përfshirë nga ciklet e rritjes dhe recesioni. Zhytjet në ekonomi duken të natyrshme vetëm në aspektin numerik – por prapa këtyre zhytjeve ka pushime, falimentime dhe mbyllje. Megjithëse qeveritë dhe bankat përpiqen ta lehtësojnë këtë cikël të trazuar, është treguar se është i paparashikueshëm deri më tani.
A ishte bota gjithmonë kaq e egër ndaj një personi mesatar?
Punonjësit modernë shpesh trajtohen si robotë pa shpirt, si makineri misioni kryesor i të cilave është të realizojnë imperativin ekonomik të një kompanie. Pra, ndërsa shoqëria na shtyn të kemi sukses në një mjedis pune, i njëjti mjedis na dehumanizon dhe ushqen ankthet tona.
Duhet të ketë mënyra për të shmangur gjithë këtë gjendje ankthi, apo jo? Për fat të mirë, ka.
Një histori tregon se kur Aleksandri i Madh vizitoi Korintin në fillim të shekullit të pestë pes, ai e gjeti filozofin Diogjenin të veshur me lecka dhe të ulur nën një pemë. Kur Aleksandri e pyeti nëse mund të bënte diçka për ta ndihmuar, Diogjeni thjesht u përgjigj, “Po mundesh, nëse thjesht spostohesh pak. Ju po më zini diellin”- pa pasur kujdes për faktin se Aleksandri ishte personi më i fuqishëm në botë në atë kohë.
Diogjeni, natyrisht, e kuptonte ndryshimin midis mirësisë dhe talljes – ajo që ai kishte vendosur të injoronte ishte rregulli i vendosur nga kodi tradicional i nderit. Nga origjina e tij deri më sot, filozofët kanë vënë në dyshim gjendjen ekzistuese, duke na detyruar të pyesim veten pse e vlerësojmë atë që bëjmë. Në vend që të pranonin verbërisht si realitet perceptimet e të tjerëve për ta, filozofët përdorën arsyen për të vlerësuar gjykimet e njerëzve të tjerë.
Duke u rikthyer te tregimi për Diogjenin, mund të prisni që Aleksandri të jetë zemëruar ndaj mosrespektimit të Diogenes. Përkundrazi, ai vërejti se nëse nuk do të ishte Aleksandri, do të kishte dashur të ishte Diogjeni. Aleksandri u përgjigj me arsye e jo me emocion. Nëse ai nuk do të kishte vepruar kështu, Diogenes mund të kishte përfunduar i vdekur. Në fund të fundit, historikisht, njerëzit nuk i kanë marrë me lehtësi nderimin e tyre – thjesht shikoni Spanjën e shekullit të shtatëmbëdhjetë, ku duelët morën jetën e 5,000 njerëzve. Në dallim nga duelistët, filozofët e kuptojnë se emocionet tona kanë tendencë të na çojnë në telashe, nëse lihen të pa kontrolluara nga arsyeja.
Ndjenjat tona mund të na nxisin të hamë një fetë të madhe torte, ndërsa arsyeja na kujton se duke bërë kështu do të prishte dietën tonë. Filozofia na udhëzon të pyesim veten nëse ajo që duam është me të vërtetë ajo që na duhet, dhe nëse frika jonë për rezultatin e veprimeve tona është e justifikuar.
Pra, si mund të na ndihmojë filozofia për të luftuar ankthin e statusit? Kujtoni që pikëpamjet e shumicës janë plot konfuzion dhe gabime dhe dilni në konkluzionet tuaja për atë që është e vlefshme – apo jo.
Vini në pikëpyetje traditat që nuk janë ekzaminuar në mënyrë rigoroze dhe përcaktoni nëse sjellja e njerëzve të tjerë mbështetet nga logjika e shëndoshë. Në fund, pyesni veten nëse vërtet i respektoni mendjet e atyre gjykimet e të cilëve tani duken kaq domethënëse për ju. Ju mund të zbuloni se mendimet e tyre nuk ia vlejnë të përpunohen.
Në Anglinë e epokës së Revolucionit Industrial, arti dhe prakticiteti ishin vendosur përballë.
Ata në favor të prakticitetit argumentuan se arti nuk mund të ndërtojë fabrika, të bëje hekurudha ose të planifikojë qytete të reja. Përkrahësit e artit, nga ana tjetër, pohuan se arti mund të ofrojë zgjidhje për disa nga ankthet më të thella të jetës.
“Arti është kritika e jetës”, shkruante Matthew Arnold, një profesor i poezisë në Oksford, dhe një nga mbrojtësit më të mëdhenj të artit në atë kohë. Çfarë kuptonte ai me atë deklaratë? Ndoshta se ka gjëra në lidhje me jetën që ia vlen të kritikohen – përfshirë qasjen tonë ndaj statusit.
Merrni Mansfield Park të Jane Austen si një shembull të një sfide artistike për sistemin e statusit. Në roman, një vajzë e re e quajtur Fanny Price e lë familjen e saj të varfër për të jetuar me tezen dhe xhaxhain e saj të pasur, Bertrams. Në dallim nga Bertrams, Fanny nuk mund të flasë frëngjisht dhe di pak për gjeografinë. Sidoqoftë, deri në fund të romanit, Fanny është personazhi që Austen tregon se ka një shpirt vërtet fisnik.
Novela si Mansfield Park u japin status të lartë personazheve me status të ulët, duke treguar se një grua e re e varfër mund të jetë një qenie njerëzore komplekse dhe se morali nuk kufizohet nga klasa shoqërore.
Tradicionalisht, piktorët nuk duhej të përshkruanin njerëz të rregullt që bënin gjëra të zakonshme. Këto lloj punimesh, si Vakti i Chardit për një Konvaleshencë, u quajtën në mënyrë të çuditshme “skena zhanre” – tema më pak e rëndësishme për artin pas pikturave të historisë, portreteve dhe peizazheve.
Piktura e Chardin përshkruante një grua të veshur thjesht duke qëruar një vezë për një të invalid. Pse të harxhojë talentin e tij në një temë kaq pak tërheqëse? Është për të çrrënjosur normat që diktojnë se jeta e brendshme e një gruaje me të vërtetë ishte jo tërheqëse, dhe për këtë arsye pa një vlerë të brendshme.
Shakatë janë një formë kritike, e maskuar si argëtim. Ata na lejojnë të sugjerojmë mënyra më të mira të sjelljes, duke emëruar ato që janë në krye për padrejtësinë e tepërt e tyre.
Nëse nuk mendoni se shakatë mund të kenë fuqi reale, thjesht shikoni se si disa udhëheqës historikë kanë reaguar duke u argëtuar. Në 1830, artisti Charles Philipon kishte karikaturuar kokën e Louis-Philippe të Francës duke u morfemuar në formën e një dardhe.
Menjëherë pas kësaj, mbreti arrestoi Philipon, urdhëroi që prodhimi i revistës të ndalet dhe bleu të gjitha kopjet ekzistuese! Është e qartë, Fiilipi ishte inatosur- dhe ekspozoi egon e brishtë të mbretit.
Eshtë e thjeshtë të biesh në grackën e të menduarit se përkufizimi i suksesit të shoqërisë sonë moderne është i natyrshëm ose universal. Por, shoqëritë përgjatë historisë kanë pasur ide të ndryshme se kush e meriton statusin dhe kush jo.
Merrni shembull Spartanët e lashtë. Një Spartan ideal ishte një njeri agresiv me muskuj të fryrë dhe jo i interesuar për jetën familjare. Ai nuk dinte të llogariste, sepse duke vepruar kështu do të tregonte një frymë tregtare, dhe jetonte për beteja – aq shumë sa që lejohej vetëm një natë në muaj me gruan e tij. Nëse fëmijët e tij do të lindnin “të dobët”, ata do të çoheshin në male dhe do të liheshin të vdisnin.
Vini në kontrast Spartanin ideal me anglezin ideal nga 1750 deri në 1890. Nuk kishte luftë, dhe vallëzimi ishte në modë. Për t’u respektuar në shoqëri, ju duhet të bëheshit një zotëri, duke mos bërë shumë gjatë gjithë ditës përveç kryesimit të pasurisë suaj. Ju nuk keni guxuar t’i lini fëmijët tuaj të vdesin në mal – ju pritej ta pëlqenit familjen tuaj, por lehtë mund të mbanit një “dashnore”.
Pse një ndryshim kaq i madh midis këtyre dy burrave arketipikë? Një shpjegim është se një shoqëri që jeton nën kërcënimin e vazhdueshëm të luftës ka nevojë për luftëtarë të guximshëm për të mbrojtur të dobëtit, kështu që ka të ngjarë që ata njerëz të jenë më të respektuarit. Por në një shoqëri relativisht të sigurt, të njëjtat aftësi luftimi nuk janë aq të rëndësishme.
Atëherë, çfarë e bën një Perëndimor modern ideal? Ndoshta është një burrë apo grua që ka arritur para dhe fuqi përmes një përpjekjeje tregtare.
Ashtu si Viktorianët ne nuk i lëmë fëmijët tanë në male – dhe në mënyrë të ngjashme ne i barazojmë paratë me mirësjellje dhe lumturi. Dhe nuk është e vështirë të gjesh shembuj nga historia që tregojnë se sa i dëmshëm mund të jetë ky ekuacion.
Thjesht shikoni vendasit amerikanë gjatë kolonizimit. Komunitetet e tyre nuk ishin teknologjikisht të përparuara, por ato ishin të afërta dhe egalitare, dhe shumica e anëtarëve të tyre kishin tendencë të kishin pak prona.
Pastaj mbërritën evropianët. Gradualisht, amerikanët vendas donin vathë argjendi, armë dhe alkool më tepër se sa mençuri ose për të kuptuar mënyrat e natyrës. Ata kishin më shumë pasuri materiale, megjithatë nivelet e vetëvrasjeve dhe alkoolizmit u rritën, dhe komunitetet filluan luftimet.
Perëndimorët modernë nuk janë më mirë në të kuptuarit se çfarë do të na bëjë të lumtur. Ne mendojmë se duke blerë atë makinë të re ose bizhuteritë që kemi dashur gjithmonë, do të kemi një lumturi të përhershme. Por çfarë ndodh në fund? Vëmendja jonë përfundimisht zhvendoset në një objekt të ri me shkëlqim dhe cikli vazhdon.
Sipas historianit të lashtë Grek, Herodotit, egjiptianët e lashtë kishin zakon të mbanin skelete dhe t’i kalonin nëpër tavolina në fund të festave të mëdha. A ishte kjo për t’i bërë festuesit edhe më të etur për të pirë dhe vallëzuar, apo për t’i dërguar ata përsëri në shtëpi me anë të çrregullime serioze?
Fatkeqësisht, Herodoti nuk na jep përgjigje. Në secilin rast, megjithatë, mendimi i vdekjes i afron njerëzit me gjithçka që ata vlerësojnë në jetë, pavarësisht nëse ata janë në brigjet e Nilit duke festuar dhe duhet të ndalojnë se festuari apo duhet të bëjnë diçka tjetër.
Megjithëse mund të duket i parëndësishëm, kujtimi i vdekjes, na ndihmon të hedhim poshtë mendimet e njerëzve të tjerë dhe të rivlerësojmë atë që është me të vërtetë e rëndësishme për ne.
Nëse keni vizituar ndonjëherë Koloseun në Romë, ose ndonjë monument tjetër që është i shkatërruar tani, jeni angazhuar në një hobi të zakonshëm të epokave të kaluara: rrënoja të vështira. Kalimi i kohës midis rrënojave është një kujtesë e shkëlqyer se ajo që dikur ishte plot shkëlqim, tani është pak më shumë se gërmadhë. Së shpejti, gjithçka që dimë do të kthehet në pluhur – koha nuk bën dallime midis të pasurve dhe të varfërve.
Ndërsa jeni duke kërkuar rrënojat, ju gjithashtu mund të dëshironi të kaloni ca kohë në natyrë ose në një kishë. Këto dy vende kanë një gjë të rëndësishme të përbashkët: pafundësinë.
Kishat janë ndërtuar me tavane kaq të larta për një arsye – për t’ju ndihmuar të mbani mend se sa të vegjël jemi në të vërtetë, dhe për të inkurajuar si rezultat mendimin shpirtëror. Me të njëjtën shenjë, si mundet dikush të jetë i ndershëm për madhështinë e vet, ndërsa qëndron në skaj të një shkretëtire të pafund, një mal të lartë apo një akullnajash masive?
Pra, në vend që të përpiqemi vazhdimisht ta bëjmë veten të jemi – ose të paktën të ndjehemi – më të rëndësishëm, ne mund ta kapërcejmë ankthin e statusit tonë duke e kuptuar se të gjithë janë në fund të parëndësishëm.
Pasi të jemi pajtuar me parëndësinë tonë relative, mund ta përdorim atë njohuri duke filluar ta trajtojmë njëri-tjetrit si të barabartë. Në vend që ta konsiderojmë atë si një tragjedi se jemi si të gjithë, ne duhet të festojmë gjithçka që na lidh së bashku. Brenda çdo njeriu ka një kombinim frike dhe dëshirë për dashuri. Është e lehtë për ne që të shfaqim simpati dhe bujari në vend të përbuzjes ndaj fëmijëve kur shprehin ato ndjenja – kështu që pse të mos përpiqemi dhe të bëjmë të njëjtën gjë për të rriturit?
Kur dëgjoni fjalën “bohem”, ju mund të përshkruani një burrë apo grua të re, hippie-ish me flokë të çrregullt, veshje të gjëra dhe titullin e punës së poetit apo artistit. Ndërsa moda bohemiane tani është një modë moderne, vetë bohemia filloi në të vërtetë në fillim të shekullit XIX. Termi përcaktonte një grup të lirshëm njerëzish që visheshin thjesht, jetonin në zona të lira, vlerësonin artin mbi biznesin dhe ndonjëherë kishin jetë jotradicionale seksuale.
Borgjezia filloi së pari të shfaqet rreth rënies së Napoleonit në 1815. Pas pak, bohemët u ngritën për të kundërshtuar pothuajse gjithçka – kryesisht materializmin.
Më e rëndësishmja, bohemët sfiduan idetë tradicionale se kush e meritonte statusin dhe për çfarë arsye.
Ndërsa borgjezia e shihte arritjen materiale si kulmin e madhështisë, bohemët vlerësuan ndjeshmërinë dhe përkushtimin ndaj artit. Bohemi ideal ishte dikush që i kishte kthyer shpinën sigurisë financiare të një pune dhe në vend të kësaj zgjodhi të kalonte kohën e tyre duke shkruar, pikturuar, udhëtuar ose me miqtë dhe familjen.
Henry David Thoreau, një autor amerikan dhe filozof i shekullit XIX, mishëroi idealin bohemian duke vendosur të heqë dorë nga shoqëria dhe të ndërtonte kabinën e tij në pyll.
Thoreau i mbajti gjërat sa më të thjeshta që ishte e mundur, duke kërkuar pak pronë dhe duke përqendruar energjinë e tij për t’u mërzitur me natyrën.
Pra, si mund të zbatohet qëndrimi bohem në jetën tuaj të përditshme?
Çelësi është që të rrethoheni me njerëzit që ndajnë sistemin tuaj të vlerave.
Bohemët shpesh vendosnin të kalonin kohën e tyre vetëm në bashkësi njerëzish që ndanin përçmimin e tyre për statusin dhe pasurinë. Nëse keni dëgjuar emrat Greenwich Village, Montparnasse, ose Bloomsbury, tashmë jeni njohur me disa nga enklavat më të famshme historike bohemiane në qytete të mëdha. Ibiza në fillim ishte vendi i bohemëve.
Armiqtë e gjendjes ekzistuese që jetojnë në këto vende arsyetuan se nëse jeni i suksesshëm në klimën aktuale sociale, kjo do të thotë se ndjeheni mirë ndaj sistemit të vlerave të gabuara të të gjithë të tjerëve. Por nëse e vendosni veten me një grup njerëzish, të cilët vendosin të mos përdorni një material për të matur arritjet e tyre, mund të distancoheni nga toka e premtuar e borgjezisë dhe ankthi që vjen me të.
Mesazhi kryesor:
Edhe pse shumë njerëz në shoqërinë moderne e kalojnë jetën e tyre duke u përpjekur të arrijnë pasuri, respekt dhe fuqi, kjo luftë mund të çojë në një ankth të thellë për atë se si ne matemi deri tek me bashkëmoshatarët tanë. Ne do mund të bënim mirë të kujtonim se vizioni ynë për sukses është një i ri, dhe se paraardhësit tanë në shoqëritë e kaluara nuk kishin të njëjtën frikë se mos perceptoheshin si askushi ose si të dështuar. Për fat të mirë, ka disa kura për sëmundjen e ankthit nga statusi, duke përfshirë artin, filozofinë, kohën tonë të shkurtër këtu, dhe boheminë.
Video
Video
Video
VideoVideo
