Zv. presidenti i Këshillit Atlantik në Shtetet e Bashkuara, Damion Wilson, foli para Komitetit të Kontrollit të Armëve dhe Emergjencave në Senat, ku perifrazoi qartë se cila duhet të jetë strategjia e SHBA-së për Ballkanin Perëndimor.

Damon Wilson, zv. president i Këshillit Atlantik në Shtetet e Bashkuara, ka dëshmuar dje përpara Komitetit të Emergjencave dhe Kontrollit të Armëve në Senatin Amerikan. Kërkesa që strategjia e SHBA-ve të jetë e fokusuar tek dialogu Kosovë-Serbi dhe afrimi i Maqedonisë së Veriut në NATO. Pesë kriteret ku duhet të përqendrohet strategjia e SHBA-së.

Si mund të përgjigjen Shtetet e Bashkuara

Shtetet e Bashkuara kanë mundësi të mira për avancimin e interesave tona në një Evropë Juglindore të sigurt, demokratike dhe të prosperuar, përcjell Shekulli. Së pari, duhet të jemi të qartë se thirrja e Strategjisë Kombëtare të Mbrojtjes për forcimin e aleancave dhe tërheqjen e partnerëve të rinj vlen në Ballkanin Perëndimor. Pas kësaj, kjo do të forconte avantazhin tonë krahasues ndaj konkurrencës së afërt. Për këtë qëllim, Shtetet e Bashkuara dhe BE duhet të kthehen tek parimet e para, duke artikuluar një vizion për një Evropë të tërë, të lirë, dhe me paqe që përfshin të gjithë Evropën Juglindore. Politika e SHBA-së duhet të jetë e qartë se pasi kombet në rajon reformohen dhe janë në gjendje të përmbushin përgjegjësitë përkatëse, ata do të mirëpriten në komunitetin transatlantik dhe, nëse dëshirojnë, në institucionet e tij. Si pjesë e kësaj përpjekje, ne duhet të konkurrojmë për ndikim. Kjo do të thotë të drejtohemi drejtpërdrejt tek publiku dhe të angazhohemi në nivele të larta politike në të gjithë rajonin, përfshirë me ata me të cilët ne ndonjëherë nuk jemi dakord.

Ne nuk duam që mosrespektimi i perceptimeve tona lokale apo izolimi i disa liderëve për t’i lënë ata me disa mundësi të tjera përveç Moskës apo Pekinit. Së dyti, detyra jonë e menjëhershme duhet të jetë të sigurojmë përfitimet e ofruara nga Marrëveshja e Prespës midis Athinës dhe Shkupit. Kjo do të thotë që Senati Amerikan dhe parlamentet e tjera aleate duhet të mirëpresin Maqedoninë e Veriut si anëtarin e 30-të të NATO-s, sa më shpejt që të jetë e mundur. Ne gjithashtu duhet të inkurajojmë miqtë tanë evropianë që të ndjekin dhe hapin negociatat e pranimit në BE në tetor. E treta, dhe mbase më e rëndësishmja, është arritja e një zgjidhjeje gjithëpërfshirëse, historike midis Kosovës dhe Serbisë. Një marrëveshje e tillë do të përfshinte normalizimin dhe njohjen e ndërsjellë, duke i hapur rrugën Serbisë për të përparuar në aspiratat e saj për në BE dhe lejimin e Kosovës të anëtarësohet në Kombet e Bashkuara dhe të zhvillohet si një komb sovran. Progresi në dialogun Beograd-Prishtinë është ndërrimi i lojërave në rajon.

Pa një marrëveshje, Rusia ka ndikim mbi Serbinë dhe për këtë arsye rajonin. Mungesa e një marrëveshje ushqen debate politike nacionaliste, duke vonuar zhvillimin e demokracisë në Serbi dhe lejimin e liderëve të Kosovës të shmangin çështjet e vështira të qeverisjes. Në të kundërt, një marrëveshje do t’i lejojë udhëheqësit të përqendrohen në mënyrën më të mirë për të zhbllokuar potencialin e qytetarëve të tyre. Për më tepër, një Serbi që ecën më me vendosmëri drejt Evropës do të sigurojë rojet që na duhen për Bosnje-Hercegovinën. Perspektivat nuk janë të mëdha. Kosova është në mes të zgjedhjeve që mund të prodhojnë një qeveri skeptike për një marrëveshje. Megjithatë, një dritare mundësish do të hapet nga kjo vjeshtë deri në verën e ardhshme, para zgjedhjeve parlamentare serbe. Me ndryshimin e pozicioneve të larta drejtuese të BE-së këtë vjeshtë, lidershipi amerikan është thelbësor për të siguruar përparim. Prandaj, unë mirëpres emërimin e një diplomati me përvojë, Matt Palmer, si Përfaqësues Special i SHBA për Ballkanin Perëndimor. Për të bindur të dy palët të kthehen në negociata, diplomacia amerikane dhe BE duhet të avancojnë hapa reciprok për të arritur një status quo ante: Kosova do të hiqte tarifat e saj 100 për qind ndërsa Beogradi do të pushonte fushatën e tij të mos njohjes gjatë negociatave.

Një ndërrim i konsiderueshëm i territorit nuk është i vlefshëm, edhe nëse do të duhet të ketë një përcaktim modest të kufijve. Sidoqoftë, Shtetet e Bashkuara dhe BE duhet të promovojnë integrimin ekonomik si një mjet për të minimizuar rëndësinë e kufijve në rajon. Ne duhet të synojmë të biem dakord për një zonë të tregtisë së lirë midis shteteve të Ballkanit Perëndimor shumë kohë përpara se të arrijë tregu i përbashkët i BE-së. Në të njëjtën kohë, Shtetet e Bashkuara dhe BE do të duhet të zgjerojnë stimujt. Për Serbinë, kjo do të thotë që Shtetet e Bashkuara duhet të ofrojnë perspektivën e një Partneriteti Strategjik SHBA-Serbi për të përfshirë një bashkëpunim të rëndësishëm të ri të sigurisë, një dialog politik të zgjeruar, një strategji të bashkërenduar për të promovuar investimet dhe tregtinë, dhe zgjeruar lidhjet. Për Kosovën, kjo do të thotë se Shtetet e Bashkuara duhet të mbështesin hyrjen e saj në Partneritetin për Paqen dhe të bëhen aspirantë të NATO-s dhe BE-së. Për më tepër, BE-ja duhet të jetë e gatshme të investojë miliarda për të mbështetur një marrëveshje gjithëpërfshirëse, dhe unë do të sugjeroja që Kongresi Amerikan të konsiderojë angazhimin e disa qindra milion dollarëve për të forcuar një marrëveshje të tillë historike.

Së katërti, BE dhe Shtetet e Bashkuara duhet të bashkëpunojnë me vendet në rajon për të zhvilluar ndërlidhjet rajonale në transport, telekomunikacion dhe energji. Kjo nënkupton krijimin e infrastrukturës së Evropës në rajon shumë përpara se anëtarësimi në BE të bëhet i zbatueshëm. Ne duhet të kërkojmë sinergji midis Nismës Tre Deteve dhe Procesit të Berlinit për të përshpejtuar këtë qëllim. Ne duhet t’i ndihmojmë partnerët tanë të ndjekin zhvillimin e zgjuar ekonomik, përfshirë financimin kinez, pa sakrifikuar sigurinë e tyre kombëtare. Më në fund, për të siguruar këto përfitime për të ardhmen dhe për t’u mbrojtur nga përpjekjet ruse për të prishur interesat tona ose interesat kineze për t’i zhvendosur ato, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët tanë të NATO-s duhet të ruajnë një prani të përhershme të sigurisë në rajon, me qendër në Kosovë, shoqëruar me rritjen bashkëpunimi i sigurisë me Serbinë. Prania jonë duhet të jetë pjesë e qëndrimit tonë më të gjerë të forcës parandaluese në të gjithë Evropën.

Cilat janë kërcënimet ndaj Evropës Juglindore

Para Komitetit të Sigurisë në Senat, Damon Wilson thekson se: Strategjia Kombëtare e Mbrojtjes e SHBA artikulon qartë epokën e sotme të konkurrencës së madhe. Kjo konkurrencë po luhet në Ballkanin Perëndimor. Si përgjigje, Shtetet e Bashkuara duhet të zgjerojnë aleancat dhe të tërheqin partnerë të rinj në këtë rajon si një komponent kryesor të strategjisë për të mbrojtur interesat dhe të konkurrojnë në mënyrë efektive. Megjithatë, në dekadën e kaluar, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian u bënë më ambivalente në lidhje me angazhimet në Ballkanin Perëndimor. Moska dhe Pekini, duke ndjerë një çarje, janë bërë më të vendosur në përpjekjet e tyre për të fituar ndikim në rajon. Rusia kërkon të prishë reformat dhe zgjerimin në Evropën Juglindore, duke komplikuar me radhë aspiratat e kombeve në Lindjen e Evropës për të hartuar kursin e tyre dhe të ndjekin anëtarësimin në BE ose NATO.

Qasja e Kinës është më delikate, por ambiciet e saj mund të jenë më domethënëse: të hysh në Evropë përmes një rajoni që e shikon si nën-besim të butë të kontinentit, në mënyrë që të parandalojë Evropën të dalë me Shtetet e Bashkuara në çdo përballje globale. Politika amerikane në rajon sot duhet të informohet nga mënyra sesi ka evoluar strategjia jonë. Në të vërtetë, më pak se një vit pas deklaratës së Selanikut, Sllovenia u anëtarësua si në NATO ashtu edhe në BE. Në vitin 2009, Kroacia dhe Shqipëria u anëtarësuan në NATO. U deshën katër vjet të tjera që Kroacia të anëtarësohej në BE. Në vitin 2015, Mali i Zi u bashkua me NATO-n. Dhe tani, Senati amerikan ka gati të mirëpresë Maqedoninë e Veriut si aleatin tonë të radhës. Përkundër këtij përparimi, bindja e komunitetit transatlantik për zgjerim është zbehur, në përpjesëtim me dyshimet në rritje brenda shoqërive tona për institucionet tona. Ndërsa udhëheqësit po luftojnë me ndarjet brenda NATO-s dhe vizione të ndryshme për të ardhmen e BE-së, ata janë skeptikë për zgjerimin e mëtejshëm”.

Rusia dhe Kina kapin momentin

Në lidhje me influencën Ruse dhe Kineze, Wilson thekson se: Kremlini ka vepruar për të ndaluar përparimin demokratik, për të minuar përfitimet tona pas Luftës së Ftohtë dhe për të mbjellë mosbesim brenda shoqërive tona. Rusia filloi të ndjekë një strategji më pak të përqendruar në ruajtjen e ndikimit të saj të kufizuar në rajon, dhe më shumë rreth prishjes së ndikimit tonë – duke prishur procesin e integrimit në NATO dhe BE. Ndërsa procesi i integrimit është krijuar për të luftuar korrupsionin, forcimin e sundimit të ligjit dhe ndërtimin e aftësive kombëtare, Rusia gjeti një avantazh në shfrytëzimin e korrupsionit dhe institucioneve të dobëta. Ndërsa strategjia e Moskës është e kufizuar në mënyrë efektive në një ndërprerje, ne kemi parë në vende të tilla si Ukraina dhe Gjeorgjia që, kur Moska ndjen sukses, ambiciet e saj rriten. Rusia ka përdorur aftësinë, ka vendosur shërbimet e saj të inteligjencës, ka zhvilluar fushata dezinformimi dhe ka manipuluar Kishën Ortodokse për të përfituar nga rajoni. Në Serbi, Moska ka shoqëruar këto mjete shtrënguese me pozicionin e saj në Këshillin e Sigurimit të KB dhe lidhjet e saj historike për të ushtruar ndikim. Kohët e fundit, Kina është shfaqur si një aktor serioz në rajon. Tani është ndër pesë tregjet më të mira për import në shumicën e vendeve të rajonit, ndërsa Rusia gëzon këtë status vetëm në Serbi. Kina e kuptoi se ardhja e saj në rajon do të përballet me pak rezistencë nga shtetet e vogla të uritur për investime, dhe se një themel do të sigurojë një urë lidhëse në Evropë. Kina ka zgjeruar Nismën e saj të Rripave dhe Rrugëve, ka siguruar rrugë tregtare dhe pjesën e tregut dhe ka holluar solidaritetin evropian për çështje të rëndësishme për Pekinin, siç janë të drejtat e njeriut dhe Tajvani. Në fund të fundit, qeveria kineze ka të ngjarë të synojë të parandalojë që Evropa të bashkohet me Shtetet e Bashkuara në çdo përpjekje për të kontrolluar ndikimin global të Kinës.