Çfarë po lexon Bashkim Shehu?

Bashkim Shehu nuk është vetëm një shkrimtar. Ai është edhe krusma e një kohe të shkuar, e cila i ka lënë shenja, por mundur nuk e ka. Ai është i biri i një Kryeministri të Shqipërisë, i ngritur lart prej tij dhe i rënë poshtë bashkë me të. Megjithatë, Bashkim Shehu, si në autografin profetik që i linte poeti Lasgush Poradeci, është i vetmi që ka dalë nga krusma e asaj kohe pa një kërrusje.
Në melankoli është i mbytur, por asnjë grimë faji nuk ia bën me gisht. Sepse ai, me guxim intelektual, e tregoi me gisht të atin, kohën, stalinizmin shqiptar të Enver Hoxhës dhe veten, duke u bërë kështu një referencë morale.

Lasgushi e pat ditur, edhe para vetë kohës, edhe para vetë Bashkimit, kur i pat shkruar: “Ngrihu lart nëpër gëzime, / bjerë përposht në hidhërime, / ji veç një nëpër ndryshime, / se kështu ke zemrën time”.
Ne të tjerët nuk jam i sigurt në e dimë ende.

Në intervistën e mëposhtme për politiko.al shkrimtari flet për ‘zakonet e të lexuarit’. Por, dikujt të cilit jeta e vet i është kthyer në lexim, nuk mund të na e shmangë ‘fatin’ që ne të lexojmë sërish ndër ato që thotë.

-Libri më i vjetër që keni në bibliotekë…
Nuk e di, por duhet të jetë ndonjëri nga librat e paktë që më kanë mbetur nga jeta para burgut (pothuajse të gjithë na i morën dhe, pasi dola nga burgu, m’u desh ta rindërtoja bibliotekën nga e para). Më duket se është një libër i Sartrit, në origjinal, me drama të tij, “Me dyer të mbyllura” dhe “Mizat”. E kam qysh prej mëse dyzetepesë vjetësh. Si ka shpëtuar ai libër i ndaluar kur na internuan duke na lënë vetëm rrobat? Ia kisha dhënë dikujt dhe ma ktheu kur dola nga burgu.

-Librat i zgjidhni nga autori apo zhanri?
Nga të dyja. Ndërkaq, jam i kushtëzuar nga fakti se shkruaj vetë dhe mjaft shpesh lexoj për të mësuar, ndaj dhe lexoj më shumë në atë zhanër në të cilin shkruaj. Dhe, në atë zhanër, sikurse në të tjerët, zgjedh duke u nisur nga autori.

-I keni lexuar të gjithë librat që keni në bibliotekë?
Jo. Por një pjesë e madhe e librave që lexoj, zgjedhja e të cilëve shpesh kushtëzohet nga punët e mia të ndryshme, nuk janë të bibliotekës personale.

–Libri i parë që keni lexuar…
Nuk e mbaj mend.

-Libri i parë që keni kursyer për ta blerë…

Nuk e mbaj mend. Po me siguri ndonjë libër nga ata që kam blerë kur isha në burgun e Burrelit.

-Me kë i ndanit librat kur ishit gjimnazist apo student?
Me shokët dhe, më vonë, edhe me kolegë shkrimtarë.

–A keni patur kartë anëtarësimi në Bibliotekën e qytetit?
Jo.
-A shkonit në Bibliotekë dikur, dhe a vazhdoni ta frekuentoni edhe sot?
Dikur nuk shkoja. Sot, po.

-I keni marrë ndonjëherë një mikeshe apo miku një libër dhe nuk ia keni kthyer më? Nëse po, cili është ai libër?
Po, ka ndodhur si gjysmë rastësisht. Janë dy. Njëri është i Paul Klee-së për pikturën, një tjetër është i Bertrand Russell-it me temën e pushtetit. Këtë të fundit s’ma ka kërkuar i zoti, ndonëse ia kam kujtuar para ca vjetësh, dhe me të nuk takohem shpesh. Kështu që është një moskthim pa dashje.

-Keni humbur libra që i keni pasur shumë të dashur?
Po, shumë libra, gjatë përmbysjeve që kanë ndodhur në jetën time.

-A lexonit dikur libra të ndaluar? Mund të na përmendni ndonjë titull dhe si i siguronit?
Po përmend disa nga të parët: “I huaji” dhe “Murtaja”, nga Camus; “Metamorfozën”, “Procesin” dhe “Kështjellën”, nga Kafka; “Rrethi i parë”, i Sollzhenicinit. Disa prej këtyre m’i kanë dhënë shokët, disa i kisha në shtëpi, në saje të pozitës që ka pasur im atë, ndër ata pak njerëz për të cilët s’mund të kishte libra të ndaluar.

-Dhurimin e librave është një rit që e vlerësoni, apo librat preferoni t’i zgjidhnit vetë?
Parapëlqej t’i zgjedh vetë. Por, nga ana tjetër, e vlerësoj dhurimin.

-Cilat janë zakonet tuaja të leximit? Lexoni shtrirë në kurriz, përmbys, në tryezën e punës… ?
Lexoj ndenjur në shtrat.

-A lexoni në banjë?
Jo.

-Në çfarë gjuhe tjetër përveç shqipes lexoni?
Në anglisht, frëngjisht, spanjisht, katalanisht dhe italisht.

-Mbani shënime kur lexoni?
Ndonjëherë, nëse libri më duhet edhe për ndonjë gjë tjetër përveç kënaqësisë së të lexuarit.

-Në letërsi ju tërheq më shumë proza apo poezia? Kur shenjoni një autor që ju pëlqen, lexoni gjithçka të tij/saj?
Më tërheq më shumë proza, me sa duket për shkak të zhanrit në të cilin shkruaj vetë.

-Cilët janë ata libra apo autorë që ju rekomandoni se duhen lexuar patjetër?
Janë aq shumë sa nuk do t’i nxinte faqja e gazetës, ose më mirë as edhe i tërë numri.

–A ka një libër që ju e konsideroni si Librin Total?
Nuk di që të ekzistojë një libër i tillë. Ose është vetëm ëndërr, ëndrra ime dhe e të tjerë shkrimtarëve për ta shkruar atë. Ose ekziston nëqoftëse Zoti është, sepse vetëm Zoti mund ta shkruajë.

-Po t’ju thonë se në Arkën e Noes së Librave duhet të shtini 3 libra për t’i shpëtuar nga Apokalipsi cilët do ishin?
Këta tre libra janë dy. Njëri është libri biblik që rrëfen pikërisht historinë e Noes. Tjetri është Ungjilli i Joanit, ngaqë aty rrëfehet Apokalipsi. Tek i pari, njeriu e kapërcen katastrofën duke mbetur gjallë. Tek i dyti, mbijeton si shpirt mbas vdekjes.

-Na thoni një maksimë për librat që e mbani mend ose e përsërisni shpesh…
Është një thënie nga Danillo Kish në vëllimin “Një varr për Boris Davidoviçin”, në tregimin “Qentë dhe librat”. Po e citoj sipas kujtesës: Leximi i shumë librave nuk është aspak gjë e rrezikshme; e rrezikshme është po të lexosh vetëm një libër.

-Na thoni një varg të preferuar poezie…
Po ju them një strofë, nga poema “Letra” e Miguel Hernández-it, që e shkroi në burg dhe që vdiq në burg: “Dhe po të jem nën dhe, / që vdiqa, ti mos thuaj; / më shkruaj dhe nën dhe, / se unë do të të shkruaj”. Përkthimi është i Aurel Plasarit dhe është më i bukur se origjinali.

-Cili është personazhi i preferuar i romaneve që keni lexuar?
Nuk e di, ndoshta Don Kishoti, ndoshta Antigona (ndonëse kjo s’është personazh romani, po s’ka rëndësi).

-Autografi më i çmuar apo më i çuditshëm që keni në bibliotekën tuaj?
Autografi më i çmuar që kam është ai i Lasgush Poradecit: “Ngrihu lart nëpër gëzime, / bjerë përposht në hidhërime, / ji veç një nëpër ndryshime, / se kështu ke zemrën time”. Besoj se është njëkohësisht edhe më i çuditshmi.

-Çfarë po lexoni?
“Kontinenti i errët: Europa e shekullit XX”, nga Mark Mazower.