Ndonëse dikur ishin objekt i hetimeve serioze, ndërsa hetimet ndaj ish-nënkryetarit të Listës Serbe ende janë duke vazhduar, tre miq të vjetër nga veriu i Kosovës janë bërë pjesë e elitës së re të biznesit serb. Ligjërisht, duke punuar kryesisht në projekte shtetërore, vetëm tre kompani të tyre kanë realizuar një fitim neto prej 104 milionë euro në pesë vitet e fundit. Nën kontrollin e tyre, edhe kompanitë e falimentuara bëhen fitimprurëse brenda natës.

Vetëm tre kompani private të vëllezërve Zvonko dhe Zharko Veselinoviq, ortaku i të cilëve ishte Milan Radoiciq deri në nëntor 2023, më saktë deri sa u arrestuan për shkak të konfliktit në Banjskë, kanë realizuar një fitim neto prej më shumë se 12 miliardë dinarë ose rreth 104 milionë euro, për pronarët e tyre në pesë vitet e fundit. Edhe pse që të tre dikur ishin objekt i hetimeve serioze, ndërsa hetimi ndaj ish-nënkryetarit të Listës Serbe, Radoiçiq, ende po vazhdon, tre miqtë e vjetër nga veriu i Kosovës janë bërë pjesë e elitës së re të biznesit serb. Nën kontrollin e tyre, edhe kompanitë e falimentuara bëhen fitimprurëse brenda natës, tregoi hulumtimi i Radarit, bazuar në raportet financiare të publikuara zyrtarisht të dorëzuara në Agjencinë për Regjistrat Ekonomik.

Fitimin më të madh neto prej 8,67 miliardë dinarë ose rreth 74 milionë euro në periudhën 2019-2023 e ka siguruar kompania ombrellë, Inkop nga Cuprija, përmes së cilës blenë edhe dy kompani të mëdha ndërtimi, Novi Pazar put dhe Betonjerka nga Aleksinaci.

Ndryshimi në strukturën e pronësisë që në të vërtetë nuk ndryshon asgjë

Në ndërkohë, Radoičiç ia transferoi 40 për qind të aksioneve në Inkop vëllezërve Veselinoviq, 20 për qind secili, kështu që tani Zvonko është formalisht pronari i shumicës me 60 për qind, ndërsa Zharko kontrollon 40 për qind të mbetur. Ai ndryshim në APR u regjistrua më 6 tetor 2023, vetëm 11 ditë pas konfliktit në Banjskë, për të cilin Radoiciq mori përgjegjësinë publikisht dhe tre ditë pasi policia e ndaloi për këtë dhe urdhëroi që të ndalohej për 48 orë, por ai ishte para skadimit të këtij afati, ajo u lirua nga burgu. Mirëpo, fakti që Radoiciq zyrtarisht ua transferoi pronësinë miqve të tij të vjetër nga veriu i Kosovës, nuk do të thotë absolutisht asgjë, sepse mund të pritet që ata të vazhdojnë të ndajnë fitimet si më parë, në mënyrë të barabartë. Dhe nuk është se nuk ka asgjë për të ndarë.

Rritja e biznesit të Radoiciqit dhe vëllezërve Veselinoviq përkoi me ngritjen politike të SNS, veçanërisht kur shteti i rriti investimet në projekte infrastrukturore, nga një miliard euro në 2016 dhe 2017 në 6.6 miliardë euro në dy vitet e fundit. Një pjesë e atyre parave publike me sa duket kanë përfunduar në llogaritë private të pronarit të Inkop.

Përmasat e suksesit afarist të kësaj treshe, të cilën mund ta kenë zili edhe biznesmenët më të mëdhenj të rajonit, e ilustron fakti se në vitin 2019, para se ta merrnin përsipër, Novi Pazar put raportoi një fitim neto prej 20.9 milionë dinarë. Që atëherë, fitimi neto në asnjë vit, edhe gjatë pandemisë, nuk ka qenë më i ulët se 5.7 milionë euro, siç ishte vitin e kaluar. Dhe për vetëm katër vjet, që kur janë bërë pronarë të asaj kompanie rrugore, ajo u ka dorëzuar pronarëve të rinj më shumë se 3.3 miliardë dinarë ose rreth 28 milionë euro fitim neto.

Ngritje marramendëse në krahët e SNS dhe punëve të shtetit

Më interesante se vetë fitimi është rritja e tij marramendëse, e cila ndodhi pikërisht në momentin që kompania mori pronarë të rinj. Përpara se Novi Pazari të bëhej pjesë e perandorisë së biznesit të Radoiciqit dhe vëllezërve Veselinoviq, pronarët e mëparshëm nuk mund të mburreshin me ndonjë fitim të veçantë, duke pasur parasysh se në vitin 2019 fitimi neto ishte pak më pak se 280,000 euro. Tashmë vitin pasardhës, në mes të pandemisë, kur prodhimi i brendshëm bruto serb ra me 0.9 për qind, dhe shumë kompani po kërkonin të përballonin bukën e gojës – me mbështetjen financiare të shtetit – nën drejtimin e pronarëve të rinj, Novi. Put Pazar arriti të rrisë fitimin neto me 2000 për qind fantastike, në më shumë se 5.8 milionë euro.

Mirëpo, ishte vetëm fillimi, sepse tashmë në vitin 2021, ajo kompani ka realizuar një fitim prej 10.1 milionë euro, 3200 për qind më i lartë se në vitin 2019. Edhe pas kësaj, pronarët e rinj nuk kanë arsye të jenë të pakënaqur, duke pasur parasysh se të ardhurat në dy vitet e fundit, “Novi Pazar Put” u stabilizua në një nivel prej më shumë se 45 milionë euro në vit dhe kompania u dha pronarëve një fitim prej 6.5 plus 5.7 milionë euro vetëm në 2022 dhe 2023.

Shkalla e këtij “suksesi biznesi” bëhet më e qartë nëse e krahasoni me biznesin, për shembull, Gorenja nga Valjeva, e cila, bazuar në të dhënat financiare për vitin 2022, ishte në vendin e 42-të në top listën e 100 kompanive më të mira të mëdha në Serbia për sa i përket të ardhurave nga biznesi. Epo, ajo kompani me pronësi të huaj vitin e kaluar raportoi një fitim neto prej vetëm 0.7 milionë euro, ose vetëm një të tetën e fitimit të “Novi Pazar Put’, edhe pse Gorenje kishte pothuajse shtatë herë më të larta të hyra nga biznesi (38.8 kundrejt 5.6 miliardë dinarëve). dhe punësonte pesë herë më shumë punëtorë (1825 kundrejt 368).

Dhe ata e kthyen një kompani të falimentuar në një makinë që prodhon para brenda natës

Koha dhe punët shtetërore duket se punojnë gjithnjë e më shumë për Betonjerkën nga Aleksinaci, anëtari më i ri i perandorisë së biznesit të ndërtuar rreth Inkopit. Dhe ajo siguroi më shumë se dy milionë euro fitim për pronarët e rinj në një kohë relativisht të shkurtër, nga viti 2020 e në vazhdim. Në pamje të parë kjo duket si një lëmoshë në krahasim me fitimet dhjetëra milionë euro të Inkopit dhe Novi Pazar Put, por nuk duhet të harrohet fakti që kjo kompani, para se të blihej nga tre ortakë, ishte në falimentim prej vitesh dhe se nga viti 2015 deri në fund të vitit 2019 nuk ka pasur asnjë dinar të ardhura.

Dhe më pas u ringjall brenda natës, sapo Inkop u ble më 25 shtator 2019. Natyrisht, kompania iu kalua pronarëve të rinj pa borxhet e vjetra, për shkak të të cilave askush tjetër nuk donte ta blinte. Dhe tashmë në fund të atij viti, Betonjerka arriti 11 milionë dinarë të ardhura dhe një fitim neto prej 4,8 milionë dinarë. Prandaj, ata ia dolën mbanë në atë që edhe biznesmenët më të suksesshëm të botës rrallë ia dalin, që për çdo 100 euro të ardhura, kompania e tyre gjeneron 43.6 euro fitim neto. Edhe pse fitimi neto prej 26.3 euro për çdo 100 euro të ardhura të Betonjerkës në vitin 2023 është i respektueshëm.

Me të njëjtin raport të fitimit neto dhe të ardhurave operative vitin e kaluar, për shembull, fitimi i Srbijagas do të ishte 45.8 në vend të 12 miliardë dinarëve, 103 NIS në vend të 42 miliardë dinarëve, ndërsa Elektrodistribucija Srbije, në vend të një humbjeje pak më shumë se një miliard, do ta kishte përfunduar vitin në të kuqe prej rreth 30 miliardë dinarësh. Megjithatë, është e qartë se jo të gjithë, si Veselinoviqi dhe Radoiçiq, mund të bëjnë një fabrikë për të bërë para edhe nga humbësit. Për të qenë i sinqertë, ngritja e biznesit të tyre përkoi me ngritjen politike të SNS-së dhe shpërtheu pas konsolidimit fiskal, kur shteti hapi kuletën dhe filloi të investonte pa dëshirë në projekte infrastrukturore. Konkretisht, në vitin 2016 dhe 2017, shpenzimet kapitale të buxhetit të Serbisë ishin pak më pak se një miliard euro dhe në dy vitet e fundit ato u rritën në më shumë se 6.6 miliardë euro.

Një pjesë e atyre parave publike kanë përfunduar edhe në llogaritë private të Radoiciqit dhe vëllezërve Veselinoviq, sepse kompanitë e tyre janë të përfshira në shumë projekte shtetërore. Ngritja e tyre marramendëse në botën e biznesit legal filloi pesë vjet e gjysmë më parë, në vjeshtën e 2018-ës, kur ata morën zyrtarisht Inkopin. Deri atëherë, Dushica Maksimoviq, motra e vëllezërve Veselinoviq, ishte pronare formale e kompanisë në prill.

Morën punë nga shteti edhe kur i detyroheshin miliona euro për taksat e papaguara

Në njëfarë mënyre, që atëherë, kur ajo transferoi 20 për qind të Inkopit te Zharko, dhe 40 për qind te Zvonko Veselinoviå dhe Radoiçiq, biznesi lulëzoi. Konkretisht, fitimi neto i Inkop në vitin 2017 ka qenë rreth një çerek, ndërsa në vitin 2018 rreth gjysmë milioni euro. Tashmë në vitin e parë, 2019, pronarët e rinj e rritën 30 herë fitimin e Inkopit, në më pak se 15 milionë euro. Pas një qetësie të shkurtër në vitin e pandemisë, kur fitimi i tyre ra në 9.2 milionë, tashmë në vitin 2021 fitimi u hodh në 15.2 milionë, dhe në dy vitet e fundit ka qenë mbi 17 milionë euro. Dhe të gjithë këtë e kanë arritur me vetëm 137 punëtorë, që është mesatarja e të punësuarve që kanë punuar në Inkop vitin e kaluar. Ligjërisht, këta tre partnerë kanë në listën e pagave 612 persona, sepse kompania Put Novi Pazar ka 368 punonjës, Betonjerka Aleksinac ka 63 dhe 44 të tjera punojnë për kompaninë Dolly Bell, e cila operon edhe restorantin me të njëjtin emër dhe hotelin Grey në Kopaonik.

Deri para një viti, përmes Inkopit, ata ishin bashkëpronarë të Granit ‘peshcar’ nga Ljig, llogaritë e të cilit, sipas të dhënave të NBS-së, u bllokuan për 1694 ditë, nga 10 maj 2019 deri më 29 dhjetor 2023. Po ashtu. një nga të paktat për një kompani që nuk i ka sjellë fitim, por humbje. Ndoshta kjo është arsyeja pse ata e hoqën qafe atë, kështu që ia shitën një të katërtën e aksioneve një të njohuri dhe partneri të vjetër të biznesit, pronarit të kompanisë Lazarev Nukleus, Vladimir Jevtiq, i cili deri atëherë ishte shoqëria aksionare Granit ‘peshqar’, aksionet e së cilës. janë tregtuar në mënyrë sporadike në Bursën e Beogradit, pasi blerja e detyruar e ka kthyer në shoqëri me përgjegjësi të kufizuar Në këtë strukturë funksionojnë edhe restoranti me të njëjtin emër dhe hoteli Grey në Kopaonik.

Rastësisht, Inkop dhe Nucleus shpesh kanë punuar së bashku në projekte të mëdha infrastrukturore të financuara nga shteti, qoftë nga buxheti, qoftë me kredi të huaja. Këto dy kompani ishin të angazhuara si nënkontraktorë të kompanisë kineze Shandong për rrugën e shpejtë nga Pozharevaci në Golupec, ndërtimi i së cilës, të paktën siç u njoftua publikisht, duhej të kushtonte 337 milionë euro dhe të përfundonte deri në fund të vitit. kete vit. Është kuriozitet i veçantë që me pëlqimin e Ministrisë së Ndërtimit iu caktua ajo punë, menjëherë pasi Zvonko Veselinoviq dhe Radoiciq u futën në listën e zezë të SHBA-së.

Ju kujtohet Dolly Bell?

E se çfarë trajtimi kishin kompanitë e tyre në qarqet e pushtetit, dëshmon edhe zbulimi i gazetarëve të KRIK-ut, të cilët konstatuan se dikur bordurat, blloqet dhe pllakat e prodhuara nga Granit Peshcar përdoreshin për asfaltimin e rrugëve në Beograd. Ndoshta nuk do të ishte aq e çuditshme nëse në atë kohë, sipas të dhënave të Administratës Tatimore, ajo kompani do t’i kishte borxh shtetit rreth 3.2 milionë euro taksa dhe do të ishte në vendin e 11-të në listën e zezë të debitorëve më të mëdhenj tatimorë ndër kompanitë aktive. Pas luftës së Granit Peshçarës, nga të gjitha bijat e Inkop e Veselinoviq dhe Radoiçiq, fiton vetëm Doli Bel. Megjithatë, humbja e asaj kompanie, e themeluar në vitin 2015, është e papërfillshme në krahasim me fitimet e Inkop, Novi Pazar Puta dhe Betonjerka. Në pesë vitet e fundit, Dolly Bell raportoi humbje totale prej 2.7 milionë euro, me një minus rekord prej një milion e gjysmë euro të arritur vitin e kaluar.

Më e fortë se Delta e Miroslav Mishkoviq-it

Komuniteti i biznesit po pret me padurim raportin financiar të konsoliduar të Inkop për vitin e kaluar. Aq më tepër që shumë u habitën kur u publikuan raportet e konsoliduara për vitin 2022, të cilat treguan se Holdingu Delta i Miroslav Mishkoviq, i cili përfshin 64 kompani të ndryshme, me 3,805 punonjës, e mbylli atë vit me të ardhura operative prej 95.2 miliardë dinarë dhe një fitim neto prej 2.55. miliardë dinarë, ndërsa në të njëjtën kohë kompania mëmë e vëllezërve Veselinoviq dhe Radoiciq, me 646 punëtorë, kishte 10,67 miliardë dinarë të hyra, por edhe një fitim neto prej 2,67 miliardë dinarë. Edhe me të ardhura nëntë herë më të ulëta, Inkop kishte një milion euro fitim neto më të lartë se Delta Holding.

Edhe pse deri më tani nuk kishte asgjë që e pengonte qeverinë që t’u besonte punë fitimprurëse kompanive të njerëzve nga lista e zezë amerikane, mund të pritet që të ketë mundësi biznesi për Inkopin dhe Novi Pazarin edhe në periudhën e ardhshme, të paktën derisa SNS është në pushtet. Aq më tepër që ndërkohë Radoiçiq formalisht ua kaloi pronësinë e Inkopit vëllezërve Veselinoviq, kështu që do të ishte një mrekulli e vërtetë nëse Novi Pazari i tyre nuk do të ishte nënkontraktor për ndërtimin e autostradës nga Pozhega në kufirin me Malin e Zi, ashtu sikurs që Inkopi ka qenë i përfshirë në ndërtimin e Korridorit 11, të autostradës së shpejtë Iverak – Lajkovc, në pjesën 24 kilometra të autostradës nga Ljig në Lajkovc…

Lidhjet politike dhe të tjera

Pak njerëz dyshojnë se lidhjet politike kanë kontribuar në suksesin marramendës biznesor të partnerit nga veriu i Kosovës, që është më shumë se selfi i Zvonko Veselinoviqit me vëllain e presidentit serb, Andrej Vučiç, i zbuluar nga mediat se është legale aktuale si përfaqësuesi i Inkopit, Milan Miletiç nga Çuprija, më parë për 12 vjet me numër rendor 2283 ishte në listën e donatorëve të SNS-së për zgjedhjet, pas së cilës erdhën në pushtet progresistët. Tashmë në mars të vitit pasardhës, pronari i mëparshëm i Inkop nga Lazarevaci ia transferoi kompaninë pa pagesë motrës së Zvonko Veselinoviqit, e cila e emëroi Miletiçin drejtor dhe selinë e kompanisë e transferoi në Çuprija. Prej andej, duke shtruar rrugë në të gjithë Serbinë, kompanitë e vëllezërve Veselinoviq dhe Radoiçiq hynë në botën e biznesit legal dhe shpejt hapën rrugën drejt fitimeve astronomike, me të cilat pakkush në rajon mund të mburret. Por, ndryshe nga presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili mburret se në kohën e tij do të ndërtohen më shumë autostrada sesa në kohën e ish-qeverisjes dhe Josip Broz Tito së bashku, pronarët e Inkopit heshtin me mençuri, megjithëse realisht kanë shumë më tepër arsye për t’u mburrur, sepse për shkak të ndërtimit të atyre rrugëve, fitimi i tyre rritet si maja, me çdo kilometër të ri.

Pyetja e vetme që mbetet është nëse biznesi i SNS-së do të shkojë drejt greminës pas rënies së SNS-së nga pushteti dhe nëse pretendimi i biznesmenit Zoran Drakuliç, president i klubit serb të biznesit Privrednik, se “çdo qeveri në Serbi lind manjatët e vet. “Do të dëshmohet edhe një herë e vërtetë. Aq më tepër që Radoiçiq dhe Veselinoviq nuk janë të parët që fitojnë para duke e asfaltuar Serbinë. Para tyre, në të njëjtën punë ishte angazhuar edhe Ljubisha Buha Cume, një nga personazhet më kontrovers të tranzicionit serb në dekadën e parë të shekullit të 21-të dhe ish-udhëheqës i një prej bandave kriminale më të rrezikshme në Serbi. Prandaj, vetëm pas ndryshimit të qeverisë do të mund të konkludohet nëse dyshja Radoiçiq-Veselinoviq ishte përgjegjëse për suksesin e pabesueshëm të perandorisë së tyre të biznesit, apo varka e tyre ishte e para që arriti në vijën e finishit vetëm falë një “timonieri të mirë”. /Radar