Në kuadër të Samitit të Paqes dhe Demokracisë në Kosovë (KPDS) që po mbahet në Prishtinë, është zhvilluar një Bisedë një-më-një me temën “A mund të mbijetojë dialogu për normalizimin Kosovë–Serbi në një kontekst që formësohet gjithnjë e më shumë nga lufta e narrativeve dhe paqartësia?”, raporton Ekonomia Online.

Andreja Slomšek, këshilltare politike e EUSR për dialogun Beograd–Prishtinë, tha se angazhimi dhe përkushtimi i të dyja palëve ofrojnë një bazë të qëndrueshme për vijimin e dialogut, por është i nevojshëm progres politik dhe de-eskalim i vazhdueshëm.

“Dialogu mbetet shumë aktiv, por siç shpesh thotë U.S.S. Sorensen, humanizmi është një proces i vazhdueshëm. Nuk është vetëm një takim, nuk është një moment i vetëm. Ambienti politik ka qenë shumë sfidues, por angazhimi ka mbetur i qëndrueshëm, i strukturuar dhe shumë i përputhur me mandatin që shtetet anëtare të BE-së i kanë besuar USR-së. Që nga fillimi i mandatit të tij, EU-SR është takuar me përfaqësues politikë të të dyja palëve më shumë se 66 herë”, tha ajo.

Slomšek nënvizoi rëndësinë e takimeve intensive bilaterale dhe të takimeve teknike në terren, të cilat kanë mbajtur të hapura kanalet e komunikimit dhe kanë parandaluar tensionet e mundshme.

“Ai ka ndihmuar gjithashtu në zgjatjen e seancave bilaterale intensive me negociatorët kryesorë në Bruksel. Dhe vazhdon ende të mbajë takime në nivel shumë teknik në terren. Angazhimi i qëndrueshëm ka mbajtur të hapura kanalet e komunikimit. Ka parandaluar tensione reale, veçanërisht gjatë verës, dhe ka siguruar që të dy palët të mbeten të përqendruara në obligimet e dialogut dhe angazhimet e tyre. Shohim ndikim të përditshëm. Njerëzit, automjetet dhe mallrat lëvizin lirshëm nëpër gjashtë pika kufitare ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, dhe bashkëpunimi në fusha praktike vazhdon pavarësisht pengesave politike”, tha ajo.

Ajo bëri të ditur se perspektivat për vitin 2026 janë me optimizëm të kujdesshëm, duke theksuar rëndësinë e zgjerimit të BE-së dhe rrugës evropiane për të dyja vendet.

“Ju pyetët për perspektivat në vitin 2026. Unë shoh një optimizëm të kujdesshëm. Nga njëra anë, kemi zgjerimin e BE-së, i cili mbetet një nxitje kryesore për të dyja Kosovën dhe Serbinë. Mund të shihet se ka hyrë në një ingranazh më të lartë. Nga ana tjetër, natyrisht, kemi rrugën evropiane për të dyja vendet, e cila kalon përmes procesit të ribashkimit dhe dialogut të lehtësuar nga BE-ja. Këtu, më e rëndësishmja është, natyrisht, marrëveshja e vitit 2023 për rrugën drejt normalizimit dhe aktet e saj të zbatimit. Ajo është po aq jetike për të dyja palët dhe mbetet korniza kryesore”, tha ajo.

Slomšek përmendi katër prioritetet kryesore të punës së EUSR: zbatimin e marrëveshjes COVID, de-eskalimin e qëndrueshëm, normalizimin ekonomik dhe formimin e agjendës humanitare.

“Kur flasim për zbatimin e marrëveshjes COVID, gjatë nëntë muajve të fundit, USR ka punuar së bashku me të dy palët, kryesisht me negociatorët kryesorë, për të sqaruar se cilat janë obligimet dhe çfarë duhet të përgatitet për takimin e parë në nivel të lartë. Siç mund ta mbani mend, kur HLDP Thales vizitoi Beogradin në maj, ajo ftoi të dy palët të përgatiteshin për takimin në nivel të lartë. Ajo është e gatshme ta mbajë sa më shpejt që lejojnë rrethanat politike. Avancimi në kufizime është thelbësor. Ai tregon besueshmëri për të dy palët. Tregon besueshmëri për BE-në. Sigurisht, është një mesazh i fortë për qytetarët që perspektiva e BE-së është këtu”, tha ajo.

Ajo përmendi po ashtu progresin në de-eskalim, zgjedhjet paqësore lokale dhe rëndësinë e riintegrimit gradual të institucioneve të braktisura në 2022.

“De-eskalimi i qëndrueshëm në zhvillimet e fundit është shumë pozitiv. Shohim pjesëmarrje në zgjedhjet e shkurtit, zgjedhje lokale paqësore këtë vjeshtë, dhe shpresojmë që në të njëjtën mënyrë të shkojnë edhe zgjedhjet e dhjetorit. Kjo na jep hapësirë për të korrigjuar tërheqjen institucionale të vitit 2022. Riintegrimi duhet të ecë hap pas hapi. Thelbësisht, institucionet që mbetën të zbrazëta në 2022 duhet të riintegrohen që qytetarët të kenë institucione përfaqësuese funksionale, të cilave mund t’u besojnë”, tha ajo.

Slomšek gjithashtu theksoi suksesin e normalizimit ekonomik nëpërmjet sistemit të menaxhimit të integruar të kufijve (IBM) dhe të dhënat konkrete të lëvizjes së njerëzve dhe mallrave.

“Normalizimi ekonomik është diçka që ne duam ta paraqesim me disa shifra për të treguar se sistemi i menaxhimit të integruar të kufijve (IBM), i negociuar në kuadër të dialogut, funksionon realisht. Ne kemi rivendosur takime teknike pas shtatë vjetësh. Ato janë të rëndësishme sepse ndihmojmë të dy palët të menaxhojnë operacionet e përditshme në pikat e kalimit kufitar. Vetëm këtë verë, kaluan 1.7 milion njerëz në pikat kufitare. Kjo do të thotë 500,000 automjete, lirshëm, pa asnjë ndërprerje. Muajin e kaluar, më shumë se 17,500 kamionë kaluan pikat kufitare, që do të thotë se dialogu ka dhënë rezultate për rajonin”, tha ajo.

Ajo theksoj rëndësinë e investimeve dhe planit të rritjes së BE-së, si dhe imperativeve humanitare.

“Pse po e theksoj këtë pikë për normalizimin ekonomik? Sepse investitorët monitorojnë me kujdes rreziqet politike, dhe normalizimi është sinjali më i fortë për të shfrytëzuar më shumë investime. BE-ja është këtu, duke qëndruar e para në linjë, mund të them, me planin e rritjes prej 6 miliardë euro për rajonin, nga të cilat 880 milionë janë përgatitur për Kosovën. Siç thashë mëngjesin e sotëm, ka disa hapa që duhet të ndërmerren. Duhet të ketë institucione të forta, të vazhdojnë pagesat e pensioneve, dhe të ndërmerren hapa të tjerë për të shfrytëzuar planin e rritjes. Dukë prekur gjithashtu imperative humanitare, kjo është rasti në Shën Petersburg. Nën deklaratën e vitit 2023, të dy palët angazhuan Kryesinë e BE-së, Komisionin Gjerman, për të mbështetur punën e Kryqit të Kuq të ICRC-së, për të hequr pengesat politike dhe për të ndihmuar në gjetjen e rreth 1,600 emrave që ende nuk janë identifikuar në vend. Kjo është politika normale humanitare dhe e pajtimit”, tha ajo.