Në rast se Lista Serbe – partia më e madhe e serbëve të Kosovës – nuk merr pjesë në zgjedhjet e jashtëzakonshme, më 23 prill, për kryetar të katër komunave në veri të Kosovës, të banuara me shumicë serbe, rezultati i zgjedhjeve mund të jetë legal, por me legjitimitet të kontestuar, vlerësojnë përfaqësues politikë të serbëve dhe njohës të proceseve zgjedhore dhe politike.

Megjithatë, ata thonë se pritjet që Lista Serbe – e cila ka mbështetjen e Beogradit zyrtar – të marrë pjesë në zgjedhje janë reale, në dritën e zhvillimeve të fundit në kuadër të dialogut Kosovë-Serbi në Bruksel, si dhe pajtimit në parim të palëve me propozimin e Bashkimit Evropian për normalizim të marrëdhënieve.

Autoritetet e Kosovës thonë se do të ofrojnë të gjitha kushtet për zgjedhje të lira dhe demokratike në të katër komunat në veri të banuara me shumicë serbe: Mitrovicë e Veriut, Zubin Potok, Leposaviq dhe Zveçan.

Zgjedhjet e jashtëzakonshme për kryetarët e katër komunave në veri të vendit, si dhe për kuvende komunale në Leposaviq dhe Zveçan, të cilat ishin shpallur të mbaheshin më 18 dhjetor të vitit të kaluar, janë shtyrë me vendimin e presidentes Vjosa Osmani, pas kërkesave të partnerëve perëndimorë.

Asokohe, për zgjedhjet për kryetarë të komunave ishin certifikuar 11 kandidatë nga katër subjekte politike, prej të cilave vetëm dy kandidatë ishin nga radhët e komunitetit serb. Gjithashtu, për garën për kuvendet komunale të Leposaviqit dhe Zveçanit ishin certifikuar 64 kandidatë nga tri subjekte politike.

Lista Serbe kishte refuzuar të merrte pjesë në këto zgjedhje. Ky ishte paralajmërim se edhe votuesit serbë nuk do t’i përgjigjeshin pjesëmarrjes në votim.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve thotë se tashmë ka caktuar afatet e aktiviteteve, si dhe ka miratuar planin operacional për organizimin e zgjedhjeve të 23 prillit.

Valmir Elezi, zëdhënësi i KQZ-së, thotë se me vendimin e këtij institucioni, kandidatët e certifikuar më herët, “do të mund të konfirmohen nga subjektet politike për zgjedhjet e 23 prillit, pa pasur nevojë për aplikim nga fillimi”.

“Përveç procesit të konfirmimit të kandidaturave të certifikuara, KQZ-ja do të pranojë edhe aplikime të reja nga partitë politike, kandidatët e pavarur, iniciativat qytetare apo koalicionet”, thotë Elezi.

Ai shton se afati për paraqitjen e aplikimeve nga subjektet politike është nga data 9 mars e deri më 18 mars.

Periudha e fushatës zgjedhore do të jetë nga 4 prill deri më 21 prill.

Radio Evropa e Lirë i është drejtuar Qeverisë së Kosovës me pyetjen se a do të angazhohet për të siguruar kushtet e sigurisë për mbajtjen e zgjedhjeve të 23 prillit, si dhe atmosferën pozitive zgjedhore.

Në një përgjigje me shkrim nga Zyra e kryeministrit të Kosovës thuhet se “institucionet përgjegjëse do të bëjnë krejt çka kërkohet që të ofrojnë dhe sigurojnë kushtet për mbajtje dhe mbarëvajtje të zgjedhjeve të lira e demokratike në këto katër komuna”.

Ministri për komunitete dhe Kthim, Nenad Rashiq, thotë se pjesëmarrja e Listës Serbe në zgjedhje do të ishte sinjal për votuesit në komunat veriore të vendit se Beogradi zyrtar miraton daljen në zgjedhje. Dërgimi i një sinjali të tillë, sipas tij, do të nënkuptonte që Beogradi zyrtar e mbështetë qasjen pozitive ndaj dialogut në Bruksel dhe frymën e pajtimit që palët kanë shprehur lidhur me propozimin e BE-së për normalizim.

“Mendoj se Kosova nga ana e saj, e para së gjithash Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, kanë bërë gjithçka që është në fuqinë e tyre që të ketë zgjedhje demokratike. Në qoftë se ata nuk pranojnë – në këtë rast Lista Serbe – vetëm se do të dëshmojnë se janë këtu vetëm për t’i bllokuar proceset, për të penguar dhe në fakt nuk do t’i shfrytëzonin mekanizmat për demokratizim, por ata mekanizma do t’i shfrytëzonin për pengim”, thotë Rashiq.

Pjesëmarrja e Listës Serbe në zgjedhje dhe ftesa ndaj votuesve serbë në veri të Kosovës që të jenë pjesë e procesit zgjedhor, sipas ministrit Rashiq, duhet të jetë më e pakta që Brukseli duhet të kërkojë dhe të presë nga Beogradi zyrtar.

Radio Evropa e Lirë i është drejtuar Listës Serbe me pyetjen se a do të marrë pjesë në zgjedhjet e 23 prillit dhe cilat janë kushtet e saj për pjesëmarrje në këto zgjedhje. Por, deri në publikimin e këtij teksti, nuk ka kthyer përgjigje.

Çfarë thonë qytetarët serbë?

Disa qytetarë serbë të Mitrovicës së Veriut thonë se zhvillimet politike në veri të Kosovës, por edhe raportet Kosovë-Serbi në kuadër të dialogut në Bruksel, do të përcaktojnë mbajtjen ose jo të zgjedhjeve të 23 prillit.

Miloradi thotë se fillimisht do të duhej që Kosova dhe Serbia të realizonin ato për të cilat janë pajtuar në Bruksel, me ndërmjetësimin e BE-së.

“Do të doja që fillimisht gjithçka t’i kthehej normalitetit dhe më pas të shpallen zgjedhjet, në mënyrë që të vendoset ‘sundimi i ligjit’. Më pas të organizohen bisedime lokale normale dhe të shihet se për çfarë bëhet fjalë”, thotë ai.

Petari vlerëson se mbajtja e zgjedhjeve në komunat veriore do të varet nga dialogu ndërmjet Kosovës, Serbisë dhe Bashkimit Evropian, si dhe nga ajo se çfarë do të sjellë propozimi i BE-së për normalizim, për të cilin palët janë pajtuar.

“Mendoj se zgjedhjet do të mbahen. Mendoj se kjo është gjëja e parë që duhet të ndodhë, si dhe kthimi në institucionet e Kosovës, por edhe formimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe, të cilin jemi duke e pritur tash e dhjetë vjet”, thekson Petar.

Miodrag Milliqeviq, drejtor ekzekutiv i organizatës joqeveritare, Aktiv, nga Mitrovica e Veriut, vlerëson se aktualisht nuk ekzistojnë të gjitha parakushtet për mbajtjen e zgjedhjeve në komunat e veriut të vendit. Sipas tij, tash për tash, Komisionet Komunale Zgjedhore (KKZ), nuk janë tërësisht funksionale, ndërkaq mbetet çështje e hapur qasja e qytetarëve në vendvotime, të cilat kryesisht janë në shkollat që funksionojnë sipas sistemit të Serbisë.

Tash për tash, sipas tij, nuk ekziston një qasje alternative për në vendvotime në rast se nuk arrihet një konsensus brenda korpusit serb dhe brenda Listës Serbe.

“Të paktën tash për tash, nuk ka kurrfarë sinjalesh që të flitet për pjesëmarrje në proces zgjedhor. Të paktën, jo derisa të mos formalizohet zyrtarisht marrëveshja e Brukselit, e cila, nëse asgjë tjetër, është sinjal pozitiv se marrëveshja, në një të ardhme të afërt do të nënshkruhet edhe formalisht”, thotë Milliçeviq.

Branimir Stojanoviq, politikan opozitar serb nga Graçanica, vlerëson se çështja e mbajtjes ose jo të zgjedhjeve nuk varet nga fakti se a ekzistojnë ose jo aktualisht kushtet teknike për mbajtjen e tyre. Sipas tij, nëse Lista Serbe nuk merr pjesë në zgjedhjet e 23 prillit, atëherë, siç thotë ai “zgjedhje nuk do të ketë fare ose nuk do të ketë zgjedhje normale”.

“Unë sinqerisht shpresoj se, në kontekstin e bisedimeve që ishin në Bruksel, do të dërgohen porosi se do të arrihet stabilizimi politik dhe që Lista Serbe do të vendosë që të marrë pjesë në zgjedhje. Kjo është mënyra e vetme që zgjedhjet mund të mbahen në mënyrë të rregullt, pa probleme dhe pa incidente. Në qoftë se ekziston pajtimi politik dhe vullneti i mirë, atëherë kushtet do të krijohen brenda një dite. Nuk ka të bëjë fare me çështje teknike. Është çështje e vendimit politik”, shpreh mendimin Stojanoviq.

Eugen Cakolli nga Instituti Demokratik i Kosovës, vlerëson se shtyrja e zgjedhjeve nga dhjetori i vitit të kaluar për në prillin e sivjetmë, tregon se pavarësisht përgatitjeve teknike që mund t’i bëjë KQZ-ja, pa një marrëveshje politike në mes Kosovës dhe Serbisë, nuk mund të sigurohet pjesëmarrja në zgjedhje e Listës Serbe dhe e votuesve serbë.

“Vetë shtyrja e zgjedhjeve për një periudhë kohore, e cila korrespondon me datën kur parashihet që të ketë marrëveshje ndërmjet palëve, është mjaft indikative, si faktor që tregon se në fakt palët mund të jenë marrë vesh paraprakisht për këtë çështje ose të paktën ka pasur presion nga ana e faktorëve ndërkombëtarë mbi këtë çështje. Në këtë drejtim, unë besoj se vetë suksesi apo dështimi i procesit aktual negociator në Bruksel lidhur me propozimin e Bashkimit Evropian, do të jetë përcaktues për mënyrën, kohën, e madje edhe për aspektet tjera teknike të mbajtjes së këtyre zgjedhjeve”, vlerëson Cakolli.

Zgjedhjet e jashtëzakonshme për kryetar të katër komunave veriore u shpallën pas dorëheqjes së kryetarëve të katër komunave në veri, të gjithë nga Lista Serbe, në fillim të nëntorit të vitit të kaluar, në shenjë kundërshtimi ndaj një vendimi të Qeverisë së Kosovës për të riregjistruar makinat me targa ilegale serbe në RKS – Republika e Kosovës.

Dorëheqje dhanë edhe dhjetë deputetët e Listës Serbe në Kuvendin e Kosovës, por që më pas, brenda afatit ligjor, ata u zëvendësuan nga nëntë deputetë të po këtij subjekti politik dhe një nga Iniciativa qytetare për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë.

Serbët e veriut të Kosovës, në mënyrë kolektive braktisën pozitat e tyre edhe në institucionet tjera, duke përfshirë policinë dhe gjyqësorin.