Olivér Várhelyi, komisioneri i zgjerimit të BE është shprehur se çdo vend duhet ta mendojë seriozisht kur të bëhet fjalë për t’u bërë pjesë e Bashkimit Evropian. Sipas tij kjo është e mundur vetëm me reforma reale të vendeve kandidate.

Varhelyi më tej ka shtuar se Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut kanë treguar se kanë bërë përpjekje të mëdha për të vijuar negociatat e pranimit.

“Duhet të jetë zgjedhja serioze e një vendi për t’u bashkuar me BE. Kjo është e mundur vetëm me reforma reale në vendet kandidate, të cilat ata gjithashtu i dinë. Kjo është treguar kohët e fundit nga përpjekjet e mëdha që Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria kanë bërë vetëm për të qenë në gjendje të fillojnë negociatat e pranimit.” ka thënë Varhelyi në një intervistë për Zeitung.faz.

Komisioneri për zgjerimin e Be ka shtuar se vendet që duan të bashkohen me BE kanë nevojë për institucione të qëndrueshme, duhet të garantojnë demokracinë, shtetin e së drejtës, të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e pakicave.

Sipas tij procesi i anëtarësimit bazohet në kushte të rrepta, por të drejta, me bazat e tilla si sundimi i ligjit në qendër.

Mbështetja e BE sipas tij i ndihmon kandidatët të përmbushin kushtet, përfshirë kriteret demokratike.

“Në të njëjtën kohë, ne i ndihmojmë ata me zhvillimin ekonomik dhe konvergjencën. Për më tepër, bëhet fjalë për projekte që nuk përfitojnë nga kjo apo ajo elitë, por nga rajoni në tërësi. Për shembull, ne duam të lidhim të gjitha kryeqytetet e Ballkanit Perëndimor me njëri-tjetrin me autostrada dhe linja hekurudhore. Këto janë projekte objektive që ne do t’i financojmë brenda mandatit të komisionit aktual.” ka thënë Oliver Varhelyi.

Intervista e plotë:

Komisioner, shumë vende të BE-së kanë kohë që kanë rezerva në lidhje me pranimin e anëtarëve të rinj. A do të vijë koha kur Komisioneri i Zgjerimit do të duhet të marrë në konsideratë rregullimet institucionale me Ballkanin Perëndimor nën pragun e anëtarësimit të plotë?

Ajo që ne po ofrojmë është anëtarësimi i plotë, siç vendoset nga krerët e shteteve dhe qeverive evropiane. Për ata që kërkojnë më pak se kaq, unë u përgjigjem: Por atëherë mos prisni që rajoni të përputhet me kushtet tona. Dhe mos prisni që rajoni të jetë një fqinj i sigurt dhe i qëndrueshëm për ne.

Për një kohë të gjatë, mbizotëron pikëpamja se një vend që është një kandidat për anëtarësim në BE ose madje është duke zhvilluar negociata të anëtarësimit po bën përparim demokratik vetëm përmes kësaj. Por a është ende kështu?

Ky nuk është një automatizëm. Duhet të jetë zgjedhja serioze e një vendi për t’u bashkuar me BE. Kjo është e mundur vetëm me reforma reale në vendet kandidate, të cilat ata gjithashtu i dinë. Kjo është treguar kohët e fundit nga përpjekjet e mëdha që Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria kanë bërë vetëm për të qenë në gjendje të fillojnë negociatat e pranimit.

Negociatat e pranimit me Turqinë filluan në 2005. Vendi është tani në prag të një konflikti ushtarak me dy vende të BE. Kjo thotë shumë për Turqinë. A thotë gjithashtu diçka për mungesën e fuqisë transformuese në procesin e anëtarësimit?

Unë nuk mendoj kështu. Nuk është vetë procesi i pranimit që është i një natyre transformuese, por përkundrazi vullneti i një vendi të tretë për t’u bërë një anëtar i BE duhet të zhvillojë fuqinë transformuese. Kjo rezulton në reforma që ndryshojnë një vend. Procesi i pranimit me Turqinë praktikisht ka ngecur, pasi kohët e fundit jo vetëm që nuk ka pasur progres, por edhe regresione.

A kanë bërë pengesat e Turqisë procesin e pranimit jorealist, apo një proces joreal i pranimit ka çuar në pengesa?

Unë mendoj se të dy. Por kjo ishte kryesisht për shkak se Turqia nuk dorëzoi dhe bëri hapa prapa.

Në fund, kjo vlen edhe për Serbinë. A është kjo vetëm për shkak të kandidatit apo për shkak të mangësive në procesin e anëtarësimit?

Serbia jep një pamje të përzier, por unë gjithashtu shoh progres. Presidenti i Serbisë ka qenë në favor të anëtarësimit në BE gjatë gjithë fushatës zgjedhore që çon në zgjedhjet parlamentare në qershor. Ne do të shohim se si rezultati i qartë i zgjedhjeve ndikon në gatishmërinë e qeverisë serbe për reforma.

Asnjë zgjedhje nuk mund të fitohet me premtime për t’u bashkuar me dhjetë ose më shumë vjet në të ardhmen. A kanë nevojë për qëllime të ndërmjetme të arritshme procesi i pranimit në mënyrë që politika në vendet kandidate të mund të fitojë përsëri zgjedhjet me premtimin e anëtarësimit?

Deklarata e bërë nga shtetet kandidate është e qartë: Ata po përpiqen për anëtarësim të plotë në BE. Isshtë e vërtetë që rruga atje është bërë gjithnjë e më e gjatë. Sa kohë, saktësisht, varet kryesisht nga vendet kandidate.

Krerët e qeverive në rajon të tilla si Edi Rama i Shqipërisë e mohojnë atë. Rama thotë se thjesht nuk është e vërtetë që suksesi i një vendi në lëvizjen më pranë BE varet vetëm nga reformat e tij.

Por kështu është. Nuk ishte e lehtë të fillonim negociatat e pranimit me Shqipërinë, por ne e bëmë atë.

Sa janë të lidhura ngushtë angazhimet ekonomike me kushtet politike në vendet pritëse?

Unë nuk mendoj se ne duhet ta vëmë zhvillimin ekonomik të varur nga kushtet që nuk shoqërohen me të.

A nuk është një shtet ligjor që funksionon një kusht për mbështetjen financiare nga BE?

Vendet që duan të bashkohen me BE kanë nevojë për institucione të qëndrueshme, duhet të garantojnë demokracinë, shtetin e së drejtës, të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e pakicave. Procesi i anëtarësimit bazohet në kushte të rrepta, por të drejta, me bazat e tilla si sundimi i ligjit në qendër. Mbështetja jonë i ndihmon kandidatët të përmbushin kushtet, përfshirë kriteret demokratike. Në të njëjtën kohë, ne i ndihmojmë ata me zhvillimin ekonomik dhe konvergjencën. Për më tepër, bëhet fjalë për projekte që nuk përfitojnë nga kjo apo ajo elitë, por nga rajoni në tërësi. Për shembull, ne duam të lidhim të gjitha kryeqytetet e Ballkanit Perëndimor me njëri-tjetrin me autostrada dhe linja hekurudhore. Këto janë projekte objektive që ne do t’i financojmë brenda mandatit të komisionit aktual.

Edhe nëse këto projekte janë ndërtuar nga furnitorë kinezë?

Eshtë shprehimisht qëllimi për të lidhur ekonomitë e Ballkanit Perëndimor më ngushtë me BE-në. Kjo vlen edhe për pyetjen se kush po kryen projekte të infrastrukturës. Nuk e shoh se si konkurrentët kinezë mund të fitojnë tenderë për autostrada ose hekurudha.

Kompanitë kineze e kanë arritur atë me Urën Pelješac në Kroaci dhe zgjerimin e linjës hekurudhore Beograd – Budapest.

Këto janë projekte të njëhershme. Në rastin e linjës hekurudhore, ekziston edhe fakti që BE nuk dëshironte të merrte përsipër financimin. Nëse doni të fitoni ndikim, duhet të pushtoni terrenin dhe të ndiqni një axhendë pozitive. Pra, jo gjithmonë u tregoni shteteve të Ballkanit Perëndimor se çfarë është e gabuar dhe çfarë nuk lejohet të bëjnë.

Tregtia e jashtme në Ballkanin Perëndimor është pothuajse tërësisht e drejtuar drejt BE-së. Edhe nëse BE nuk ofron pothuajse asgjë, a nuk është akoma më e rëndësishme për rajonin sesa Kina, Rusia ose Turqia mund të jenë ndonjëherë?

Nëse duam ta shfrytëzojmë këtë atraktivitet, atëherë mundësia e anëtarësimit në BE duhet të jetë e para.