Presidenti amerikan Joe Biden dhe homologët e tij të NATO-s po takohen në Uashington këtë javë për të shënuar 75-vjetorin e organizatës më të madhe të sigurisë në botë, ashtu sikurse Rusia shtyn avantazhin e saj në fushën e betejës në Ukrainë.

Samiti treditor, i cili fillon të martën, do të fokusohet në mënyrat për të siguruar Ukrainën për mbështetjen e qëndrueshme të NATO-s dhe do t’u ofrojë disa shpresa qytetarëve të saj të lodhur nga lufta se vendi i tyre mund t’i mbijetojë konfliktit më të madh tokësor në Evropë në dekada.

Pjesa më e madhe e asaj që NATO-ja mund të bëjë për Ukrainën, dhe në të vërtetë për sigurinë globale, është keqkuptuar. Shpesh aleanca mendohet si shuma e të gjitha marrëdhënieve të SHBA-së me partnerët e saj evropianë, nga vendosja e sanksioneve dhe kostove të tjera ndaj Rusisë deri te dërgimi i armëve dhe municioneve.

Por si një organizatë, përmbledhja e saj është e kufizuar në mbrojtjen me mjete ushtarake të 32 vendeve të saj anëtare – betimi i shenjtë si tre musketierët e të gjithëve për një, një për të gjithë – dhe një angazhim për të ndihmuar në ruajtjen e paqes në Evropë dhe Amerikën e Veriut .

Çfarë është NATO-ja?

E themeluar në vitin 1949, Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut u formua nga 12 vende për të kundërshtuar kërcënimin ndaj sigurisë evropiane të paraqitur nga Bashkimi Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë. Ballafaqimi me Moskën është në ADN-në e saj.

Radhët e NATO-s janë rritur që nga nënshkrimi i Traktatit të Uashingtonit 75 vjet më parë – në 32 vende pasi Suedia u bashkua këtë vit, e shqetësuar nga një Rusi gjithnjë e më agresive.

Garancia e sigurisë kolektive e NATO-s – neni 5 i traktatit – mbështet besueshmërinë e saj. Është një angazhim politik nga të gjitha vendet anëtare për t’i ardhur në ndihmë çdo anëtari, sovraniteti ose territori i të cilit mund të sulmohet. Ukraina do t’i plotësonte këto kritere, por ajo është vetëm një partner, jo një anëtar.

Dyert e NATO-s janë të hapura për çdo vend evropian që dëshiron të anëtarësohet dhe mund të përmbushë kërkesat dhe detyrimet. E rëndësishme është se NATO-ja i merr vendimet e saj me konsensus, kështu që çdo anëtar ka të drejtën e vetos, shkruan Associated Press.

Kush është në krye?

Shtetet e Bashkuara janë anëtari më i fuqishëm. Ajo shpenzon shumë më tepër për mbrojtjen se çdo aleat tjetër dhe peshon shumë më tepër se partnerët e saj për sa i përket muskulit ushtarak. Kështu që Uashingtoni drejton axhendën.

Puna e përditshme e NATO-s drejtohet nga sekretari i përgjithshëm i saj – ish-kryeministri norvegjez Jens Stoltenberg, derisa ai të zëvendësohet më 1 tetor nga kryeministri holandez në largim Mark Rutte.

Zyrtari më i lartë civil i NATO-s kryeson pothuajse çdo javë takimet e ambasadorëve në Këshillin e Atlantikut të Veriut në selinë e tij në Bruksel. Ai kryeson “NAC” të tjera në nivel ministror dhe samite të krerëve të shteteve dhe qeverive. Stoltenberg drejton selinë e NATO-s. Ai nuk urdhëron aleatët përreth. Detyra e tij është të inkurajojë konsensusin dhe të flasë në emër të të 32 anëtarëve.

Selia ushtarake e NATO-s është e vendosur aty pranë në Mons, Belgjikë. Ajo drejtohet gjithmonë nga një oficer i lartë amerikan. Komandanti suprem aktual i aleatëve në Evropë është gjenerali i ushtrisë Christopher Cavoli.

Çfarë po bën NATO-ja për të ndihmuar Ukrainën?

Edhe pse shumica e aleatëve besojnë se Rusia mund të përbëjë një kërcënim ekzistencial për Evropën, NATO vetë nuk po armatos Ukrainën. Si organizatë, NATO-ja nuk posedon asnjë lloj arme. Së bashku, aleanca ofron vetëm mbështetje jo-vdekjeprurëse – karburant, racione luftarake, furnizime mjekësore dhe forca të blinduara të trupit, si dhe pajisje për të luftuar dronët ose minat.

Por anëtarët dërgojnë armë vetë ose në grup.

NATO-ja po ndihmon forcat e armatosura të Ukrainës të kalojnë nga doktrina ushtarake e kohës sovjetike në të menduarit modern. Po ashtu po ndihmon në forcimin e institucioneve të mbrojtjes dhe sigurisë së Ukrainës.

Në Uashington, udhëheqësit e NATO-s do të miratojnë një plan të ri për të koordinuar dërgimin e pajisjeve në Ukrainë dhe trajnimin për forcat e saj të armatosura. Udhëheqësit do të rinovojnë një zotim se Ukraina do t’i bashkohet aleancës një ditë, por jo ndërsa është në luftë.

Pse NATO-ja po vendos më shumë trupa në kufijtë e saj evropianë?

Ndërsa disa aleatë e kanë lënë të hapur mundësinë e dërgimit të personelit ushtarak në Ukrainë, vetë NATO nuk ka plane ta bëjë këtë.

Por një pjesë kyçe e angazhimit për aleatët për të mbrojtur njëri-tjetrin është të pengojnë presidentin rus Vladimir Putin, ose çdo kundërshtar tjetër, nga fillimi i një sulmi. Finlanda dhe Suedia iu bashkuan NATO-s kohët e fundit për shkak të shqetësimit për këtë.

Me luftën në vitin e saj të tretë, NATO tani ka 500,000 personel ushtarak në gatishmëri të lartë për t’iu kundërvënë çdo sulmi, qoftë në tokë, në det, në ajër apo në hapësirën kibernetike.

Aleanca ka dyfishuar numrin e grupeve të betejës përgjatë krahut të saj lindor, në kufi me Rusinë dhe Ukrainën. Aleatët po kryejnë pothuajse vazhdimisht stërvitje ushtarake. Një prej tyre këtë vit, Steadfast Defender, përfshiu rreth 90,000 trupa që vepronin në të gjithë Evropën.

A nuk po i bën SHBA-ja ngarkesat e rënda?

Për shkak të shpenzimeve të larta të mbrojtjes së SHBA-së gjatë shumë viteve, forcat e armatosura të Amerikës përfitojnë jo vetëm nga një numër më i madh trupash dhe armë superiore, por edhe nga mjete të konsiderueshme transporti dhe logjistike.

Megjithatë, aleatët e tjerë kanë filluar të shpenzojnë më shumë. Pas vitesh shkurtimesh, anëtarët e NATO-s u zotuan të rrisin buxhetet e tyre të mbrojtjes kombëtare në vitin 2014 kur Rusia aneksoi Gadishullin e Krimesë të Ukrainës./KlanKosova