Ndërsa media serbe rrit mbështetjen për Rusinë në Ballkan, Perëndimi duhet të kundërshtojë dezinformimin e Beogradit.

Kur Zonja e Parë e Ukrainës Olena Zelenska mbërriti në Beograd më 12 maj, një media e quajti atë “një sinjal të largimit të vendit ballkanik nga Moska”. Një tjetër nxori një përfundim të ngjashëm. Por shumica e serbëve në Ballkan nuk e shohin kështu.

Presidenti gjithnjë e më autoritar i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, është përpjekur të projektojë një imazh neutraliteti ndaj Ukrainës, duke thënë se vendi i tij nuk është “lakeja e asnjërës palë”, ndërsa përpiqet të pozicionohet si një figurë e ngjashme me Titon që është në gjendje të mbajë marrëdhënie miqësore me Perëndimin.

Për të qetësuar miqtë e tij perëndimorë, ai thuhet se ka dërguar disa “armë vdekjeprurëse” dhe ndihma humanitare në Ukrainë – me sa duket të mjaftueshme për të siguruar që nuk kishte reagim të vogël ndaj veprimeve destabilizuese të regjimit të tij në Kosovë në vitin 2023, ku më shumë kur u plagosën 90 paqeruajtës të NATO-s, dhe sulmin terrorist në Banjska.

Çfarëdo që Vuçiq t’i thotë Perëndimit, dy vjet pas fillimit të luftës, serbët në të gjithë rajonin e Ballkanit po mbështesin hapur veprimet e Rusisë.

Një sondazh i Institutit Republikan Ndërkombëtar (IRI) në Ballkanin Perëndimor i publikuar më 14 maj zbuloi se shumica e të anketuarve nga Shqipëria, Kosova, Bosnjë dhe Hercegovina, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut dënojnë agresionin rus në Ukrainë, ndërsa 49% e serbëve i shohin ata si “ i justifikuar”.

Një numër i konsiderueshëm i serbëve mbështetën gjithashtu veprimet e Rusisë në Mal të Zi (31%) dhe Bosnjë dhe Hercegovinë (27%). Rreth 29% e malazezëve e identifikuan veten si serbë në regjistrimin e vitit 2011, ndërsa në Bosnjë dhe Hercegovinë, 31% janë serbë, sipas një vlerësimi të vitit 2013.

Pikëpamjet e tyre i bëjnë jehonë atyre të kanaleve serbe të lajmeve me lidhje të ngushta me regjimin e Vuçiqit, të cilat shpesh transmetojnë propagandë pro-Kremlinit në vende me popullsi të konsiderueshme serbe.

Narrativat antiperëndimore gjejnë terren pjellor mes serbëve, shumë prej të cilëve besojnë se ndërhyrjet ushtarake të NATO-s në Bosnjë dhe Hercegovinë në 1995 dhe në Kosovë në 1999 ishin të pajustifikuara.

Ndonjëherë, kur mbron Kremlinin, Vuçiqi e krahason pushtimin rus të Ukrainës me bombardimin e NATO-s ndaj caqeve serbe gjatë Luftës së Kosovës, megjithëse ka dallime.

Mbështetja e qartë për njërën nga dy anët e luftës ruso-ukrainase është gjithashtu një reflektim i rajonit të Ballkanit Perëndimor. Shqiptarët dhe kosovarët mbështesin në masë dërrmuese Ukrainën, ndërsa mbështetja e qartë për Kievin është më e heshtur në Bosnje dhe Hercegovinë, Mal të Zi dhe Maqedoninë e Veriut. Në Serbi është minimale (4%).

Një pjesë e konsiderueshme e serbëve (54%) janë në mënyrë eksplicite në anën e Rusisë, duke reflektuar lidhjet e qëndrueshme midis Beogradit dhe Moskës. Përveç kësaj, Moska mbështetet nga një pakicë e konsiderueshme malazeze (26%), boshnjakë (26%) dhe maqedonas (19%).

Rusia nuk ka ndikimin ekonomik të Bashkimit Evropian (BE) dhe Kinës në Ballkanin Perëndimor, por Gazprom dhe Lukoil vazhdojnë të ushtrojnë kontroll të rëndësishëm mbi sektorin e energjisë në Serbi, Bosnjë dhe Hercegovinë dhe Maqedoninë e Veriut. Elitat ruse zotërojnë gjithashtu rreth një të tretën e jahteve të regjistruara në Malin e Zi, me bregdetin e tij Adriatik, dhe pothuajse 40% të pasurive të paluajtshme.

Arsyeja më e dukshme që Kremlini është në favor të serbëve është fakti se elitat ballkanike si Vuçiqi (Serbi), Milorad Dodik (lideri i serbëve të Bosnjës) dhe Andrija Mandiq (Kryetar i Parlamentit të Malit të Zi) kanë marrëdhënie të ngushta me Kremlinin, i mbështetur nga mediat lokale dhe ruse dhe nga Kisha Ortodokse serbe. Këto lidhje shërbejnë si kanale për narrativat ruse dhe formësojnë opinionin publik dhe pozicionet politike në rajon.

Ndërsa shtetet perëndimore ndalojnë kanalet propagandistike të Moskës, Serbia e ka mirëpritur Rusinë, duke e lejuar atë jo vetëm të vazhdojë luftën e saj të informacionit nga zyra e Sputnik Serbisë në Beograd, por edhe duke hapur RT Balkan, e cila ka zgjeruar operacionet e dezinformimit rus.

Të dy kanalet ofrojnë lajme në serbisht, duke lejuar Kremlinin të arrijë një audiencë të gjerë në të gjithë Ballkanin. Sputnik Serbia gjithashtu punon ngushtë me mediat lokale duke u ofruar atyre propagandë të bërë nga Kremlini.

Ndërsa Serbia i ka ofruar njëfarë ndihme Ukrainës, regjimi ka refuzuar të vendosë sanksione kundër Rusisë, sepse, Vuçiqi tha, “Një mik në nevojë është një mik i vërtetë”. Ai i ka shitur Moskës teknologji ushtarake me përdorim të dyfishtë dhe ka hapur dyert e Serbisë për një numër të konsiderueshëm kompanish ruse, duke krijuar mundësi për të anashkaluar sanksionet perëndimore.

Nëse Perëndimi dëshiron të luftojë dezinformimin rus në Ballkan, ai duhet të përballet me epiqendrën e tij: Beogradin, ku janë të bazuara shumë prej organizatave mediatike serbe që papagallëzojnë propagandën e Kremlinit.

Luftimi i mediave të lidhura me Kremlinin është gjithashtu i rëndësishëm sepse Rusia po nxit ndjenjat secesioniste mes serbëve në Republikën Srpska dhe në Kosovën veriore, të cilat përbëjnë një kërcënim për stabilitetin rajonal. Një raport i shkurtit nga Zyra e Drejtorit të Inteligjencës Kombëtare të SHBA-së theksoi potencialin për përshkallëzimin e konfliktit në rajon.

Një përshkallëzim i tillë jo vetëm që do të ndikonte në Ballkan, por do të kishte edhe pasoja të rënda për Ukrainën, pasi Perëndimi ka kapacitet të kufizuar për t’iu përgjigjur krizave dhe luftërave të mëtejshme. (Center for European Policy Analysis – CEPA)