Dështimi për t’u përballur plotësisht me mizoritë e kohës së luftës dhe shkaqet rrënjësore të konflikteve në vitet 1990 vazhdojnë të kenë pasoja shkatërruese në respektimin e të drejtave të njeriut, sundimin e ligjit dhe kohezionin social në rajon.

Kështu ka thënë sot Dunja Mijatoviq, komisionere për të Drejtat e Njeriut, teksa publikoi një raport mbi gjendjen e përpjekjeve të drejtësisë tranzicionale në vendet e ish-Jugosllavisë.

“Koha po kalon për të arritur drejtësi efektive, dëmshpërblime dhe të vërteta për viktimat”, tha Komisionerja. “Zmbrapsja e dukshme e proceseve për t’u marrë me të kaluarën përkon me tendencat negative të të drejtave të njeriut në gjuhën e urrejtjes, lirinë e tubimit, lirinë e medias dhe hapësirën qytetare, dhe në fund kërcënon paqen e fituar me vështirësi”, thuhet në raport.

Aty komisionerja shqyrton proceset dhe detyrimet e papërfunduara në drejtim të ballafaqimit me të shkuarën.

“Ndjekjet penale për krimet e luftës, kërkimi i personave të zhdukur dhe sigurimi i dëmshpërblimeve për viktimat kohët e fundit janë ngadalësuar ose stagnuar kryesisht për shkak të mungesës së vullnetit politik. Masat e tjera thelbësore, si krijimi i komisioneve të së vërtetës dhe pajtimit, verifikimi i zyrtarëve publikë, trajtimi i shkaqeve rrënjësore të së kaluarës së dhunshme dhe përkujtimi gjithëpërfshirës nuk janë marrë”.

Mijatoviq gjithashtu thekson tendencat negative që kanë minuar përpjekjet për t’u përballur me të kaluarën dhe jep rekomandime se si t’i jepet një shtysë e re proceseve të drejtësisë tranzicionale për të krijuar një të ardhme në të cilën konflikti ka më pak gjasa.

Komisioneri thekson se diskursi etnonacionalist i cili është rifituar në rajon, së bashku me rritjen e mohimit të krimeve të luftës dhe glorifikimit të kriminelëve të luftës pengojnë seriozisht përpjekjet drejt pajtimit dhe kërcënojnë paqen.

“Narrativat dhe veprimet përçarëse dhe urrejtjeje janë bërë një strategji e përgjithësuar politike, duke përfshirë rreth zgjedhjeve dhe minojnë rrezikshëm përpjekjet për të parandaluar përsëritjen e dhunës”, tha ajo.

Ajo thekson gjithashtu rolin e mediave, liderëve fetarë dhe figurave publike në përhapjen e këtyre narrativave të dëmshme, si dhe përgjegjësinë e tyre për t’i kthyer këto tendenca negative.

Duke nënvizuar rëndësinë thelbësore të bashkëpunimit rajonal në këtë kontekst, Komisionerja u kërkon shteteve në rajon që të ringjallin përpjekjet për t’u marrë me të kaluarën drejt drejtësisë dhe pajtimit përmes një qasjeje të përqendruar te viktima dhe zero tolerancë për mohimin e gjenocidit dhe nxitjen e urrejtjes. kundër grupeve të tjera etnike. Dimensioni ndërgjeneror i ballafaqimit me të kaluarën, duke përfshirë angazhimin e të rinjve, edukimin e integruar, mësimdhënien e historisë dhe memorializimin e bazuar në të drejtat e njeriut, kërkon vëmendje urgjente për të thyer transmetimin e vazhdueshëm të traumës dhe urrejtjes nga një brez në tjetrin. Është jashtëzakonisht e rëndësishme të forcohet mbështetja politike dhe financiare për një shoqëri civile të fortë dhe elastike që punon për drejtësinë tranzicionale.

“Shoqëria civile aktualisht është shpresa më e mirë për një të ardhme më të mirë të bazuar në të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit”, tha ajo.

Dokumenti Çështje i Komisionerit thekson gjithashtu trashëgiminë e konsiderueshme të proceseve të drejtësisë tranzicionale në rajon. Mizoritë e kryera gjatë luftërave në vitet 1990 u pritën me një ndryshim të vendosur drejt mosndëshkimit. Shkalla e lartë e zgjidhjes së rasteve të personave të zhdukur gjatë luftërave – mbi 70%, shërben si plan për trajtimin e personave të zhdukur.

Angazhimi dhe qasjet novatore të udhëhequra nga shoqëria civile dhe mbrojtësit e të drejtave të njeriut janë të lavdërueshme dhe mund të shërbejnë si frymëzim në situata të tjera pas konfliktit. Proceset e pasluftës gjithashtu kontribuuan fuqishëm në thyerjen e heshtjes për dhunën seksuale të lidhur me konfliktin dhe nevojën për qasje të ndjeshme gjinore kur kemi të bëjmë me të kaluarën.

Komisionerja thekson gjithashtu se adresimi i një trashëgimie të abuzimit është një proces afatgjatë që kërkon përkushtim dhe angazhim të qëndrueshëm nga autoritetet kombëtare, komuniteti ndërkombëtar dhe shoqëria në tërësi./Klankosova.tv