Pushtimi rus i Ukrainës, mungesa e energjisë dhe mallrave dhe rritja e çmimeve po e çojnë botën drejt një krize të shumëanshme. Kështu u tha në hapjen e Samitit të Ballkanit Perëndimor “The Western Balkans Summit 2022’’, organizim ky i The Economist në bashkëpunim me Zyrën e Kryeministrit të Kosovës, raporton Ekonomia Online.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti tha se për më pak se dy vjet kur e kanë marrë mandatin janë bërë përparime të mëdha.

Ai përmendi luftën kundër krimit e korrupsionit, duke shtuar se janë rritur investimet e huaj e janë hapur 40 mijë vende të punës.

Sipas tij, rritje ka pasur edhe te investime e huaj ngase investitorët më që kur te investojnë në Kosovë t’i korruptojnë autoritete.

Fajin për krizën energjetike ai ia la atyre që kanë qeverisur me vendin qe nga pas lufta, duke thënë se ka pasur dështim për riparimin e termocentraleve.

“Me demokraci nënkuptojmë krijimin e shteteve funksionale. Qeveria jonë e ka marr mandatin para dy vitesh dhe esenciale për demokracinë është sundimi i rendit dhe ligjit. Me Qeverinë tonë Republika ka bërë përparime shumë, jemi ngritur në indeksin e luftës kundër korrupsionit”, tha Kurti teksa përmendi edhe aksionin e prokurorisë në Brezovicë.

“Autoritetet ligj zbatuese kanë ndërmarrë 800 operacione policore ndaj krimit dhe korrupsionit dhe kanë arrestuar mbi 2000 njerëz duke përfshirë afërsisht 300 zyrtarë publikë e shtetërorë. Kanë shkatërruar 68 banda kriminale dhe kanë konfiskuar mbi 1.8 milionë drogë, 75 villa të sekuestruara për shkak të ndërtimit të paligjshëm dhe lista e pronarëve ishte tronditëse por jo befasuese – gjyqtarë të nivelit të lartë, biznesmenë të pasur, politikanë dhe të afërmit e tyre”.

“Investimet e huaja janë rritur, kemi rritur 40 mijë vende të punës dhe e keni buxhetin më të madh ndonjëherë. Investitorët e huaj e kanë më lehtë për të investuar në Kosovë sepse nuk kanë më nevojë për t’i korruptuar autoritetet”.

“Edhe pse ka kriza që po e prekin botën, në Kosovë mund të menaxhohet më lehtë kjo krizë, dhe Kosova po e përballet me një krizë që po e prek shumë, si ngritja e çmimit të energjisë dhe atyre të produkteve esenciale. Në dy dekadat e fundit ka pasur mungesë të gjenerimit të energjisë dhe tregon dështimin për riparimin e termocentraleve”, tha tutje Kurti.

Mario Bikarski, ekspert për Ballkanin Perëndimor, tha se vendet e rajonit mund të përballen me mungesë të energjisë dhe se inflacioni ka ndikuar shumë te bizneset, raporton EO.

“Inflacioni është duke ndikuar në shumë biznese e sidomos në ato që janë të varura nga energjia. Vendet e rajonit mund të përballen me mungesë të energjisë, të cilët atakohen nga ngritja e çmimeve”.

Temë diskutimi në këtë samit është pushtimin rus në Ukrainë, si dhe rritja e çmimeve që po e çojnë botën në kriza të shumëfishta.

Pjesë e këtij samiti do të jetë edhe oficeri i lartë i Forcave Ajrore Mbretërore të Britanisë së Madhe, Stuart Peach.

Pjesë e folësve do të jenë dhe zëvendëskryeministri Besnik Bislimi, ministrja e Punëve të Jashtme, Donika Gërvalla Schwarz, ministri i Infrastrukturës, Liburn Aliu, ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli etj.

Fjala e plotë e Kryeministrit Kurti:

Mirëmëngjes zonja dhe zotërinj,

Një mirëseardhje shumë e ngrohtë për të gjithë mysafirët tanë të nderuar që kanë udhëtuar për në Republikën e Kosovës, për të marrë pjesë në ngjarjen e rëndësishme të sotme: Samiti i The Economist për Ballkanin Perëndimor 2022 (Western Balkans Summit 2022), me temën e duhur të kohës “Ndërtimi i urave për paqe, prosperitet dhe solidaritet”. Dhe shumë faleminderit organizatorëve që më ftuan të prezantoj panelin e parë, me titull: “Heqja e barrierave për rritjen e qëndrueshme, prosperitetin dhe stabilitetin për Ballkanin Perëndimor”.

Sikurse tema e samitit në tërësi, ashtu edhe tema e këtij paneli të parë janë tema të mëdha dhe të rëndësishme. Ne mund të kalonim lehtësisht një javë duke i diskutuar ato, në vend të një orë ose një ditë. Prandaj, synimi im në këtë fjalë hyrëse do të jetë shumë më modest. Duke përdorur Republikën e Kosovës si shembull, shpresoj të tregoj se çelësi për arritjen e rritjes së qëndrueshme, prosperitetit, stabilitetit dhe paqes – jo vetëm në Ballkanin Perëndimor, por edhe në Evropë dhe më gjerë – është demokracia. Me “demokraci” nënkuptoj konkretisht: themelimin dhe promovimin e shteteve demokratike që funksionojnë mirë, dhe solidaritetin ndërmjet shteteve të tilla.

Qeveria jonë mori detyrën më 22 mars 2021, me një shumicë vendimtare popullore. Vetëm një vit e gjysmë më vonë, ne kemi treguar tashmë se demokracia dhe progresi ekonomik shkojnë dorë për dore. Natyrisht, thelbësor për demokracinë është parimi i lidhur ngushtë i shtetit të së drejtës. Një qeveri demokratike, duke huazuar fjalët e John Adams, është një “qeveri e ligjeve, jo e njerëzve”. Kjo sepse ligjet, të miratuara nga përfaqësues të zgjedhur, janë shprehja përfundimtare e vullnetit të popullit. Prandaj, një shtet me të vërtetë demokratik duhet të sigurojë që ligji të respektohet plotësisht nga të gjithë dhe të zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjithë – për të pasurit dhe për të varfëritë, për të fortët dhe për të dobëtit.

Me Qeverinë tonë, Republika e Kosovës ka bërë hapa të mëdhenj drejt këtij ideali. Vitin e kaluar, ne u përmirësuam me 17 vende në Indeksin e Perceptimit të Korrupsionit të Transparency International dhe 17 vende të tjera në Indeksin e Lirisë së Shtypit Botëror të Reporters Without Borders. Dhe ne jemi numër një në rajon për sa i përket sundimit të ligjit, sipas World Justice Project.

Që kur morëm detyrën, autoritetet e zbatimit të ligjit kanë kryer rreth 800 operacione policore kundër krimeve ekonomike dhe korrupsionit dhe kanë arrestuar mbi 2000 persona, duke përfshirë rreth 300 zyrtarë publikë ose shtetërorë. Ata kanë shpërbërë 68 banda kriminale dhe kanë konfiskuar mbi 1.7 ton drogë ilegale. Dhe vetëm javën e kaluar, prokurorët sekuestruan 75 vila që ishin ndërtuar ilegalisht në një park kombëtar. Lista e pronarëve ishte tronditëse, por jo befasuese: gjyqtarë të rangut të lartë, biznesmenë të pasur, politikanë dhe të afërm të tyre. Epokës së korrupsionit zyrtar dhe mosndëshkimit të nivelit të lartë po i vjen fundi me shpejtësi.

Progresi ynë në demokratizim është i barabartë me përparimin tonë ekonomik. Vitin e kaluar e përfunduam me 10.7% të BPV-së si rritje ekonomike dhe një rritje prej 83.6% në eksporte, ushqime dhe pije, sektorin e TIK-ut, lëkurën, tekstilin dhe veçanërisht përpunimin e drurit dhe metalit. Investimet e huaja direkte në Kosovë po ashtu janë rritur për 47,6%, ndërsa të hyrat tatimore për 34%, pa ndryshime në politikën fiskale. Ne kemi krijuar mbi 25.000 vende të reja pune. Dhe buxheti i këtij viti është më i madhi në historinë e vendit tonë.

Kur them se demokracia dhe progresi ekonomik shkojnë dorë për dore, po bëj jo vetëm një pretendim logjik, por edhe shkakor. Po, ndryshe nga sa duket se besojnë disa nga diktatorët e botës, nuk ka asnjë kontradiktë të natyrshme midis demokracisë dhe suksesit ekonomik. Por përtej kësaj, reformat tona demokratike gjithashtu kanë kontribuar drejtpërdrejt në këtë sukses, në të paktën tre mënyra të ndryshme. Së pari, kompanitë e huaja janë shumë më të gatshme të investojnë në një vend nëse nuk detyrohen të korruptojnë zyrtarët publikë për të hyrë në tregun vendas. Kanë mbaruar ditët e “pay to play” (paguaj për të luajtur) në Kosovë. Së dyti, individët dhe bizneset kanë më shumë gjasa të paguajnë taksa kur e dinë se paratë e tyre do të shpenzohen me përgjegjësi nga shteti, në vend që të vidhen nga politikanët e korruptuar dhe të afërmit e tyre. Dhe së treti, kur njerëzit janë optimistë për drejtimin e qeverisë dhe vendit, ata priren të shpenzojnë në vend që të kursejnë. Në të gjitha këto mënyra, reformat tona demokratike e kanë ndihmuar shtyerjen përpara të përparimit tonë ekonomik.

Por, pavarësisht këtij progresi, ne gjithmonë përpiqemi të bëjmë më shumë për t’i ndihmuar qytetarët tanë të përballojnë krizat e shumta që po godasin botën sot. Edhe këtu, Kosova mund të ofrojë një plan të dobishëm – një plan se si një demokraci që funksionon mirë mund të menaxhojë me sukses një krizë për të mirën e të gjithë qytetarëve, veçanërisht atyre me më pak avantazh.

Kjo është veçanërisht e rëndësishme, sepse Kosova po lufton një betejë të ashpër kundër dy kërcënimeve më shqetësuese ekonomike me të cilat ballafaqohet bota sot: ulja drastike e furnizimit me energji dhe rritja e shpejtë e çmimeve, veçanërisht e produkteve bazike. Për shkak të mosveprimit dhe neglizhencës së kaluar qeveritare, këto probleme po godasin më shumë qytetarët e Kosovës se qytetarët e disa vendeve të tjera. Për shembull, gjatë dy dekadave të mëparshme, ka pasur një mungesë pothuajse të plotë të investimeve në burime të reja të prodhimit të energjisë elektrike. Kjo e kombinuar me dështimin për të kryer riparimet e nevojshme për të mbajtur plotësisht funksionalë termocentralet tanë tashmë ekzistues. Si rezultat, Kosova është bërë jashtë mase e varur nga importi i energjisë elektrike. Në mënyrë të ngjashme, ka pasur mungesë të mbështetjes së qeverisë për prodhuesit dhe industritë vendore gjatë të njëjtës periudhë kohore. Kjo i ka bërë qytetarët tanë të cenueshëm ndaj çmimeve në rritje të shpejtë të mallrave të prodhimit të huaj.

Përballë këtyre sfidave unike, qeveria jonë është udhëhequr nga dy objektiva kryesorë. E para është një objektiv afatshkurtër: sigurimi që qytetarët tanë të mbrohen sa më shumë që të jetë e mundur nga efektet më të këqija të situatës aktuale. Në këtë drejtim, ne aktualisht po miratojmë një pako përmbajtjesore lehtësimi për inflacionin. Ajo pako subvencionon faturat e energjisë elektrike për ata që ulin konsumin e energjisë elektrike. Për shembull, për sasinë e energjisë që kurseni në muaj në këtë vjeshtë dhe dimër, në krahasim me të njëjtin muaj të vitit të kaluar, do të dyfishojmë subvencionimin e familjeve. Gjithashtu ofron lehtësim financiar për pensionistët, përfituesit e ndihmës sociale, studentët dhe punonjësit e sektorit publik. Dhe së fundi, ai ofron incentiva për punëdhënësit e sektorit privat për të rritur pagat e punëtorëve të tyre në mënyrë që të zbusë goditjen e rritjes së çmimeve. Çdo kompani private që vendos të rrisë pagën e punonjësve të saj, ne do të subvencionojmë 50% të rritjes.

Së bashku me këto masa afatshkurtra, Qeveria jonë po ndërmerr hapa edhe për të adresuar ato probleme afatgjata që i bënë qytetarët tanë në radhë të parë tepër të cenueshëm. Në sektorin e energjisë, ne po zbatojmë një strategji të re dhjetëvjeçare që fokusohet në sigurimin e burimeve të reja të energjisë elektrike, veçanërisht të burimeve të ripërtritshme. Ne kemi negociuar dhe nënshkruar një kompakt prej 236.7 milionë dollarësh me Korporatën e Sfidës së Mijëvjeçarit (Millennium Challenge Corporation) që do të kontribuojë në mënyrë thelbësore drejt këtij qëllimi. Kompakti ndan fonde për një sërë prioritetesh, duke përfshirë bateri për ruajtje, për të rritur efikasitetin dhe për të rritur sigurinë e energjisë. Gjithashtu do të zgjerojë mundësitë e punësimit në sektorin e energjisë për gratë dhe të rinjtë.

Për më tepër, ne kemi zbatuar një sërë ndryshimesh të përhershme që do t’i ndihmojnë qytetarët të kapërcejnë si sfidat aktuale ekonomike, ashtu edhe sfidat e tilla në të ardhmen. Kështu, ndër iniciativat tjera, për herë të parë në Republikën e Kosovës kemi prezantuar subvencionet për nënat dhe fëmijët. Kemi rritur pensionet me 11%, duke përfshirë pensionet për invalidët me 33%. Dhe për herë të parë në historinë e vendit tonë, arsimi i lartë publik është plotësisht falas, vetëm për doktoratë duhet të paguash pak. Nga ana e sektorit privat, ne kemi ndarë 108 milionë euro për të ndihmuar në zgjerimin e prodhimit vendor dhe industrive të eksportit. Në planin afatgjatë, kjo do të ulë ekspozimin e qytetarëve dhe bizneseve ndaj luhatjeve të çmimeve të mallrave të importuara.

Dua ta mbyll këtë fjalim duke thënë disa fjalë për lidhjen midis demokracisë dhe paqes, përveç lidhjes midis demokracisë dhe ekonomisë, veçanërisht në dritën e luftës ilegale të Rusisë. Historia na ka treguar herë pas here se sundimtarët autokratë, të cilët nuk i japin llogari askujt veç vetes, shpesh e përdorin liberalisht luftën si një mjet për lavdi personale, zgjerim territorial ose përfitim financiar. Në të kundërt, përgjegjshmëria ndaj njerëzve i bën shtetet demokratike përgjithësisht të urrejnë luftën. Nëse Rusia do të ishte një demokraci e vërtetë, me shumë mundësi nuk do ta kishte pushtuar kurrë Ukrainën. Dhe ngjashëm, nëse Serbia do të ishte një demokraci e vërtetë – në vend të një shteti njëpartiak ku opozita nuk ka asnjë shans për të fituar – ajo nuk do të përbënte një kërcënim kaq serioz për paqen afatgjatë në rajonin tonë. Në këtë kuptim, përpjekja e Presidentit Biden për të promovuar vlerat demokratike në mbarë botën mund të shihet po ashtu si një përpjekje për të ruajtur paqen midis kombeve. Në të kundërt, autokratët i kthejnë shpinën popullit të tyre për të përqafuar njëri-tjetrin.

Askund nuk shfaqet më shumë kjo tendencë sesa në marrëdhëniet gjithnjë e më komode midis Rusisë dhe Serbisë. Si fillim, Serbia ende refuzon t’i bashkohet sanksioneve të BE-së dhe ShBA-ve kundër Putinit dhe oligarkëve të pasur që e ndihmojnë atë të mbetet në pushtet. Dhe që kur ka filluar lufta, Beogradi ka mbyllur një sy ndaj agresionit të Rusisë, krimeve të luftës dhe abuzimeve të tjera të të drejtave të njeriut. Presidenti i Serbisë nuk ka shfaqur asnjë shqetësim për lidhjen e dy marrëveshjeve të mëdha me mikun e tij në Kremlin. Marrëveshja e parë, e negociuar në maj, i siguron Serbisë një furnizim tre-vjeçar me gaz natyror nga Rusia. Kjo është në një kohë kur Rusia ka reduktuar rrënjësisht furnizimin e saj me vendet e BE-së, duke përkeqësuar në mënyrë të qëllimshme krizën aktuale të energjisë. Marrëveshja e dytë, e nënshkruar vetëm muajin e kaluar, është edhe më alarmante. Sipas kësaj marrëveshjeje, Beogradi dhe Moska kanë rënë dakord të kryejnë konsultime të ndërsjella mbi çështjet e politikës së jashtme në vijim. Ne e dimë prej kohësh që Serbia dëshiron t’i ketë të gjitha: armët ruse dhe investimet kineze nga njëra anë; paratë evropiane dhe toleranca amerikane nga ana tjetër. Por pushtimi i Rusisë ka zbuluar diçka që kishim frikë prej kohësh, megjithëse ende nuk dihej me siguri: Përballë zgjedhjes mes demokracisë dhe autokracisë, Beogradi po dërgon sinjale gjithnjë e më të qarta se do të zgjidhte të dytën në vend të të parës.

Në kontrast të plotë me fqinjin tonë verior, Kosova e ka dëshmuar veten si një partner i besueshëm dhe një aleat besnik i të gjitha shteteve të tjera demokratike. Ne morëm pjesë me entuziazëm në Defender Europe 2021 së bashku me 26 vende të tjera dhe jemi ndër të parët që iu bashkuam sanksioneve të ShBA-ve dhe BE-së. Ne u kemi ofruar strehim mbi 1800 refugjatëve nga Afganistani dhe nëntë gazetarëve nga Ukraina, të cilët tani janë banorë të kryeqytetit tonë, Prishtinës. Thënë shkurt, politika jonë e jashtme udhëhiqet nga bindja e fortë, se bota demokratike duhet të flasë me një zë. Ajo duhet të veprojë me vendosmëri të hekurt, drejt një qëllimi të përbashkët. Tani nuk është koha për neutralitet, por për solidaritet. Perspektivat për paqe të përhershme – jo vetëm në Ballkanin Perëndimor, por edhe në Evropë dhe më gjerë – varen nga ajo që ne zgjedhim të bëjmë së bashku.