Lidhja e Bizneseve të Kosovës (LBK) konsideron se në Kosovë ka sfida të shumta në lidhje me burimet e ripërtritshme të energjisë. Kësisoj, LBK-ja ka kërkuar kapërcim të barrierave me të cilat ballafaqohen investitorët potencial, raporton Ekonomia Online.

Valon Prestreshi, menaxher në Lidhjen e Bizneseve, tha se për shkak krizës energjetike dhe uljes së kostos së ndërtimit të sistemeve solare, viteve të fundit ka interesim të lart për të ndërtuar kapacitete të mëdha të solareve në Kosovë.

Si dëshmi është vendimi i fundit i ZRrE-së, të nxjerrë në gusht të vitit 2023. Ky vendim ka të bëjë me dhënien e autorizimit për themelimin e një parku diellor me kapacitet prej 150 MW në komunën e Gjakovës.

Në një konferencë për medie, Naim Bujupi, udhëheqësi i sektorit për Energji në Lidhjen e Bizneseve të Kosovës, konsideron se përkundër potencialit premtues, ka sfida burokratike si në nivelin qendror ashtu edhe në atë komunal që paraqesin një pengesë të dukshme.

“Kosova duhet t’i kapërcejë barrierat me të cilat ballafaqohen investitorët potencial. Kjo do të çojë në rritjen e besimit të tyre, zhvillimin më konkurrues të projekteve dhe një tranzicion më të shpejtë drejt burimeve të ripërtëritshme të energjisë, duke kontribuar në të ardhmen e qëndrueshme energjetike të Kosovës”, ka deklaruar ai.

“Kosova edhe si shtetet tjera regjionale planifikon qe deri ne vitin 2050 te dekarbonizoj sektorin e energjisë me theks te veçantë sektorin e energjisë elektrike, që nënkupton gradualisht TC me thëngjill të zëvendësohen me burimet e ripertritshme (energji solare dhe të erës). Në këtë kontekst këtë vit është miratuar strategjia e energjisë qe mbulon periudhën 2022-2031, që përveç burimeve tjera të energjisë psh me erë, parasheh te instalohen 600MW kapacitete solare”, u shpreh tutje ai.

Komunikata e plotë:

Qysh para një dekate në Kosovë ka filluar analizat teknike dhe financiare për potencialin e energjisë solare në Kosovë, dhe kanë bëhen deri më sot, dhe është vlerësuar se në Kosovë, me kushtet e saj të favorshme klimatike, është e pajisur me burime të bollshme diellore, duke pasur mesatarisht më shumë se 172 orë diell çdo muaj. Bazuar në të dhënat nga Atlasi Global solar, Kosova tregon një potencial diellor premtues psh për 1kW të instaluar mund te prodhohet rreth 3.7kWh.

Për shkak krizës energjetike dhe uljes së kostos së ndërtimit të sistemeve solare, viteve të fundit ka interesim të lart për të ndërtuar kapacitete të mëdha të solareve në Kosovë. Si dëshmi është vendimi i fundit i ZRrE-së, të nxjerrë në gusht të vitit 2023. Ky vendim ka të bëjë me dhënien e autorizimit për themelimin e një parku diellor me kapacitet prej 150 MW në komunën e Gjakovës.

“Megjithatë, përkundër potencialit premtues, ka sfida burokratike si në nivelin qendror ashtu edhe në atë komunal që paraqesin një pengesë të dukshme. Një çështje e dukshme është mungesa e koordinimit të pandërprerë ndërmjet nivelit qendror, të përfaqësuar nga Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPH), dhe komunave të ndryshme në Kosovë. Kjo mungesë e koordinimit buron nga një kërkesë specifike rregullative, ku projektet solare mund të ndërtohen brenda komunave vetëm nëse ato parashihen në Planin Zhvillimor Komunal (PZhK). Duke i komplikuar gjërat, këto plane zhvillimore komunale zhvillohen një herë në 8 vjet. Rrjedhimisht, ekziston një interpretim që nënkupton një periudhë pritjeje 8-vjeçare për rishikimet e PZhK-së, gjatë së cilës hartat zonale dhe planet e zhvillimit mund të harmonizohen për të akomoduar projektet solare”, ka thënë ai.

Ky afat kohor përbën një pengesë të konsiderueshme. Për ta kundërshtuar këtë, është e domosdoshme që Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës të bashkëpunojë ngushtë me komunat. Objektivi këtu është të krijohet një procedurë e thjeshtuar që lejon ndërtimin e sistemeve diellore në lokacione të përjashtuara aktualisht nga Planet Zhvillimore Komunale. Zbatimi i një qasjeje të tillë të efektshme jo vetëm që do të stimulonte investimet kapitale në sektorin e energjisë diellore, por gjithashtu do të nxiste një mjedis të favorshëm për një rritje të prodhimit të energjisë diellore.

Deri më tani, asnjë projekt i madh FV diellor mbi 3 MW nuk është zhvilluar në Kosovë. Në maj të vitit 2023, u arrit një moment historik i rëndësishëm në rrugëtimin e energjisë së ripërtëritshme të Kosovës pasi vendi hapi thirrjen për ankandin e tij të parë për prodhimin e energjisë elektrike nga energjia diellore me kapacitet prej 100 MW. Por shqetësuese është se afati për dorëzimin e ofertave shtyhet qe 4 here, pa ndonjë shpjegim zyrtar për arsyet e shtyrjes për dorëzim te ofertave. Shtyrja e afateve kohore dëmton besueshmërinë e procesit dhe dërgon sinjale negative tek investitorët potencial dhe ofertuesit.

Gjeneratorë të mëdhenj qe dëshirojnë te shesin energjinë ne trege te hapur 

Barrierat:

• Marrja me qira e tokës nga pronarët privatë: Sigurimi i tokës nga pronarët privatë rezulton sfiduese për shkak të dështimeve të investimeve të kaluara dhe nevojës për të krijuar besim në idenë e investimit. Negocimi i kontratave të qirasë, të cilat zakonisht zgjasin 25-35 vjet, veçanërisht në lidhje me çmimin, mbetet kompleks.

 • Marrja e lejeve: Marrja e lejeve nga institucionet përgjegjëse për projektet e energjisë së ripërtëritshme është një sfidë e pakapërcyeshme për investitorët. Mungesa e koordinimit dhe informacionit mbi procedurat pengon progresin. Çështjet ligjore, veçanërisht faza e “kushteve të ndërtimit” të konsideruara nga Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës, paraqesin barriera të rëndësishme.

• Dokumentet e planifikimit hapësinor: Kërkesa që investimet të përputhen me “Planin Zhvillimor Komunal” dhe “Hartat Zonale Komunale” krijon vështirësi, pasi në këto dokumente shpesh mungojnë dispozitat për projektet e energjisë së ripërtëritshme. Ligji për planifikimin hapësinor kërkon përditësime çdo 8 vjet, duke i bërë investitorët të presin periudha tepër të gjata për të realizuar projektet e tyre.

 • Identifikimi i tokës: Deri më tani, investitorët identifikojnë një zonë të përshtatshme për investim dhe më pas fillojnë kërkesat procedurale për të siguruar aprovimet komunale dhe Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPH).

• Sfidat e financimit: Ngurrimi i institucioneve financiare për të mbështetur investimet në Kosovë është për shkak të imazhit të pafavorshëm ndërkombëtar të vendit, duke paraqitur pengesa në financimin e projekteve të energjisë së ripërtëritshme.

 • Autorizimi nga ZRrE: vonesat në lëshimin e autorizimit nga ZRrE për gjeneratorë të mëdhenj FV për shitjen e energjisë elektrike në tregun e hapur i komplikojnë edhe më shumë investimet në atë sektor.

Rekomandimet:

• Përshtatja e procedurave burokratike: Qeveria duhet të fokusohet në thjeshtimin dhe përshpejtimin e procedurave burokratike, reduktimin e formaliteteve të panevojshme dhe krijimin e një procesi më miqësor ndaj investitorëve.

 • Angazhimi me pronarët privatë të tokave: Qeveria duhet të punojë në krijimin e një mjedisi të favorshëm për investitorët që të angazhohen me pronarët privatë, duke ndërtuar besimin në projektet e energjisë së ripërtëritshme.

• Përmirësimi i procesit të lejeve: Rritja e koordinimit ndërmjet institucioneve përgjegjëse për projektet e energjisë së ripërtërishme, ofrimi i informacionit të qartë dhe të qasshëm mbi procedurat dhe krijimi i një procesi të kufizuar në kohë për marrjen e lejeve.

• Ndryshimi i ligjeve për planifikimin hapësinor: Qeveria duhet të punojë në ndryshimin e ligjeve të planifikimit hapësinor për të lejuar përditësime më fleksibël të dokumenteve të planifikimit, duke akomoduar projektet e energjisë së ripërtëritshme.

• Rritja e imazhit ndërkombëtar të Kosovës: Qeveria duhet të fokusohet në përmirësimin e imazhit ndërkombëtar të Kosovës, duke treguar përkushtimin e saj ndaj energjisë së ripërëtëritshme dhe qëndrueshmërisë, e cila do të tërheqë më shumë financime dhe investime.

 • Krijimi i një “one-stop-shop”: Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës, në bashkëpunim të ngushtë me komunat anembanë Kosovës, rekomandohet të formulojë një kornizë gjithëpërfshirëse “one-stop-shop”. Qëllimi kryesor i këtij kuadri do të ishte ofrimi i ndihmës dhe garancisë së paçmuar për investitorët e mundshëm, duke lehtësuar përpjekjet e tyre për të siguruar parcelat thelbësore të tokës (ndarjet). Për më tepër, ajo duhet të përpiqet të riorganizojë procedurat shpeshherë që kërkojnë kohë të lidhura me marrjen e aprovimeve komunale dhe MMPH.

Barrierat dhe rekomandimet për gjeneratorët te cilët ndërtohet duke ndjekur procedurat e ankandit:

Barrierat:

 • Mungesa e ofertave konkurruese dhe transparente: Mungesa e proceseve konkurruese dhe transparente të ofertave, të tilla si tenderimi ose ankandet, pengon besimin e investitorëve dhe dekurajon sponsorët e projekteve të marrin pjesë në projekte të mëdha FV diellore. Pa këto procese, mund të ketë shqetësime rreth favorizimit, mungesës së çmimeve të drejta dhe konkurrencës së kufizuar. • Afati kohor i ndërtimit – një ankand ekzistues për ndërtimin e 100 MV thuhet se afati kohor i ndërtimit është 24 muaj, ndërkohë që zakonisht nuk kërkon më shumë se 6 muaj për të përfunduar. Kjo situatë ngre mundësinë e manipulimit gjatë gjithë procesit të ankandit.

• Termat dhe kushtet e pa standardizuara: Mungesa e termave dhe kushteve të standardizuara për Marrëveshjet e Blerjes së Energjisë Elektrike, Marrëveshjet e Lidhjes me Rrjetin dhe marrëveshjet e tjera të projektit, si Marrëveshjet e Qirasë së Tokës, krijon pasiguri dhe kompleksitet për investitorët. Marrëveshjet e pa standardizuara mund të çojnë në sfida të negociatave, vonesa dhe rritje të kostove të transaksionit.

Rekomandimet:

• Përdorimi i proceseve konkurruese dhe transparente të ofertimit: Qeveria duhet të miratojë procese konkurruese dhe transparente tenderimi, të tilla si tenderimi ose ankandet, për të tërhequr më shumë investitorë dhe sponsorë projektesh në projektet e mëdha të paneleve solare. Këto procese sigurojnë drejtësi, konkurrencë dhe çmime më të mira për projektet e energjisë së ripërtëritshme.

 • Zvogëlimi i afatit kohor të ndërtimit jo më shumë se 6 muaj: Është detyrë e Qeverisë së Kosovës që të ofrojë një arsyetim të qartë për përcaktimin e një afati të ndërtimit prej 2 vitesh dhe jo 6 muajsh më të realizueshëm. Veçanërisht, duke marrë parasysh trendin e mirë-dokumentuar të uljes së kostove të ndërtimit në teknologjinë diellore ndër vite, një afat kohor i zgjatur i ndërtimit ngre pikëpyetje rreth motiveve pas një vendimi të tillë.

• Standardizimi i Marrëveshjeve të Projektit: Standardizimi i termave dhe kushteve të marrëveshjeve kryesore të projektit, duke përfshirë APP-të, Marrëveshjet e Lidhjes me Rrjetin dhe Marrëveshjet e Qirasë së Tokës, do të thjeshtojë dhe thjeshtojë procesin e zhvillimit të projektit. Marrëveshjet e qëndrueshme dhe të qarta do të reduktojnë kohën e negociatave dhe do të ulin kostot e transaksionit për të gjitha palët e përfshira.

Konkluzion:

Kosova duhet t’i kapërcejë barrierat me të cilat ballafaqohen investitoret potencial. Kjo do të çojë në rritjen e besimit të tyre, zhvillimin më konkurrues të projekteve dhe një tranzicion më të shpejtë drejt burimeve të ripërtëritshme të energjisë, duke kontribuar në të ardhmen e qëndrueshme energjetike të Kosovës.