(Kushtuar derrave të lumtur të kulturosferës shqiptare: pushteteve politike, mediabërësve dhe gjithë atyre që determinojnë mentalitetin e kohës)

---

Prolog
Pasi mbaruam punën, Emin Azemi, Teki Dervishi, ndonjë tjetêr dhe unë (viteve të 90-ta) e zumë një tavolinë në fund të redaksisë dhe ia nisëm si rëndom të kacafytemi duke pirë verë e raki. Ishte mënyra jonë e çlodhjes: Në njërën nga ato mbrëmje Teki Dervishi m’i mbushi sytë me lot, ngase mi quajti shqiptarët e Maqedonisë të sillen historikisht si «derrat e lumtur» (Tekiu ka jetuar gjatë kohë në Shkup, pasi nuk i jepnin punë në Kosovë si ish i burgosur i Goli Otokut). Premtoj se një ditë do t’i shkoj mbi varr për t’iu hakmarrë, duke ia treguar se «kosovarët» e tij dolën shumë më «derra të lumtur» se «tërllëkat» e mi.

I.
Në supermarketet zvicerane mbi produkte qëndron një label ku shkruan «mish derri të lumtur»! Konsumentit i sugjerohet se mishi është i një kafshe të rritur bio, pra i lirë për të kërcyer luadheve e për të futur hundët gllofkave e plehrave të natyrës kur t’i teket, jo pra i mbarështuar laboratorëve, i mbyllur brenda mureve të ndonjë fabrike industriale. E dinte derri këtë punë gjersa ishte gjallë? Jo, prandaj nuk i është fyer inteligjenca së paku.

II.
Shkrimtari gjerman Siegfried Wache shkruan diku: «edhe më keq se skllavëria është fyerja e inteligjencës». Gjersa për derrin helvetikas thuhet se nuk ka inteligjencë, njeriut në përgjithësi i mveshet kjo veti. Prandaj ky «inteligjenti» saherë i shtrëngohen zinxhirët fytit ulurin «më mirë vdekje se skllavëri» (Liriku gjerman Friedrich Halm). Edhe imunologu i famshëm gjerman Gerhard Uhlenbruck thotë të njëjtën gjë: «Skllavërimi i njeriut nis me fyerjen e inteligjencës së tij».
Kur analizojmë gjendjet shqiptare na del një problem i rëndë me këtë vijë diskursi që thotë se derri ishte i lumtur si skllav i bujkut, ngase ky deri sa nuk e preu e la të lirë të bajgoset me hundë e me qenie kakërdhive të dhive e të lopëve e për njeriun na thonë se ndihet ndryshe pasi paska inteligjencë.

III.
Edhe personi më i pagdhendur i perëndimit i qorton ditenatë shqiptarët si të korruptuar, të paaftë për të shfrytëzuar fushat e lira me bar e me kallinj sipas mënyrës së suksesshme. Oligarkë demagogë e teokratë të lindjes ua shesin ujin, rrymën, miellin që i marrin nga dheu i tyre dhe ua shesin me çmime shtatëfish më të shtrenjta, madje edhe pa u paguar ndonjë tatim; i zhvatin duke i bartur botës me aeroplanë perëndimorë nga toka e tyre dhe anasjelltas me çmime astronomike dhe nga aeroporti i tyre; ua ndërtojnë rrugët me rërën dhe betonin e tokës së tyre me punëtorë dhe makina nga vende të huaja për t’ua tharë edhe ato pare që ia shkoqin diasporës së saj (e cila han makarona nateditë për t’i mbajtur familjet e fiset); madje edhe shkollat dhe kultet fetare ua ndërtojnë sipas mitologjisë së tyre politike e këta nuk acarohen, përkundrazi kërcejnë edhe më të lumtur se ai gici helvetikas para se t’ia ndanin trupin nga eshtrat për ta ekspozuar në vitrinat e supermarketeve zvicerane.

IV.
Filozofi austriak Thomas Macho e ka një libër të mrekullueshëm me titullin «Derrat – një portret» ku dëshmon se dy speciet kanë ngjashmëri kolosale ndërmjet veti. U propozoj SHB-ve të tipit Logos nga Shkupi, analfabetëve paramesjetar Kim Mehmeti, Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Isa Mustafës e të sojit që financohen e botohen nga turqit ta përkthejnë. Jo vetëm pse është studim fenomenal por shpjegon edhe shumë enigma rreth sjelljes së tyre sociale karshi identitetit që besojnë se e kanë.
Natyrisht pa ua fshehur faktin këtyre se në mesjetë, në epokën në të cilën mendërisht gjenden ende këta, derrat i nxjerrnin para gjyqit me akuzën të kenë tentuar të puthin a kafshojnë fëmijët dhe i dënonin me varje publike (nuk është shaka kjo, por e vërtetë).

V.
Novelistja Marie von Ebner-Eschenbach shkruante: «Skllavet e lumtur janë armiqtë më të ashpër të lirisë». Po ta rishkruante Thomas Macho librin e tij me siguri do të ilustronte teorinë edhe me sjelljet aktuale shqiptare. Pa i ikur dallimi postekzistencial natyrisht: se derrat ushqejnë me mish skllavet e këta përveç shenjës toksike pas vdekjes lënë në eter, për asgjë tjetër s’vlejnë. Ishin, shkuan, mirë që shpëtuam.

VI
Njeriu me dinjitet, dije e vetëdije nuk e konsideron liri atë të derrit të lumtur, prandaj qoftë gazetar, kryetar, bujk apo farkëtar nuk lejon t’i fyhet inteligjenca, ngase vetëm kjo e dallon nga ko-specia e tij e pafajshme – derri i lumtur!

Epilog
Hasta la vista. Më mirë të jesh bari derrash të pafajshëm se shërbëtor (i lirë!!!) skllevërish që të rrezikojnë të shndërrohesh si ata – qoftë edhe vetëm në retorikë.