Kur Urim Qovanaj u kthye për pushime në Prizren në verën e vitit 2021, nuk e kishte ndërmend se një moment krejt i zakonshëm do t’i ndryshonte drejtimin e jetës. Një kushëri i kërkoi t’i lexonte punimin e diplomës — dhe aty, mes faqesh të tëra tekst, Urimi vuri re diçka të çuditshme: shkronja “ë” ishte zëvendësuar me “$”. Një praktikë e zakonshme për shqiptarët që punojnë pa tastierë shqipe, por për të dukej “plotësisht absurde”. Aty i lindi pyetja që do ta ndiqte me vite: “Si ka mundësi që ende nuk kemi një tastierë shqipe?”

Ai u kthye në Zvicër, ku jetonte dhe punonte si inxhinier, por ideja nuk iu largua kurrë. Vitet kaluan, eksperienca u rrit dhe bashkë me të edhe bindja se dikush duhej ta ndërtonte tastierën e munguar — dhe pse jo ai vetë? Më 2025, në Prizren, ai themeloi kompaninë AlbaType dhe solli në treg produktin e parë: Alba ONE-36, tastiera e parë që përfshin të gjitha 36 shkronjat e alfabetit shqip, me taste të dedikuara për Ë, Ç, Dh e Sh. Një hap i vogël në dizajn, por një hap gjigant në mbrojtjen e identitetit gjuhësor.

AlbaType synon të sjellë një mënyrë krejt natyrale të shkrimit shqip për studentë, gazetarë, mësues dhe profesionistë. Projekti është përshëndetur edhe nga ekspertë gjuhësorë, të cilët theksojnë se mungesa e shkronjave ë dhe ç në tastierat standarde jo vetëm ngadalëson punën, por dëmton edhe drejtshkrimin. Edhe mediat e përditshme e quajnë tastierën një lehtësim të madh, duke përmendur se zëvendësimi manual i simboleve është një barrë e përhershme.

Tastiera nuk pret të zëvendësojë tastierat botërore, por të krijojë një instrument të nevojshëm në shkolla, institucione e administratë. Qovanaj madje ia prezantoi modelin Kryeministrit të Kosovës, ku mori vlerësime pozitive. Megjithëse pranon se jashtë vendit interesi mund të jetë më i vogël, ai beson se te fëmijët e diasporës — aty ku humbja e gjuhës fillon më shpejt — tastiera mund të bëjë diferencën.

Sot, Alba ONE-36 shitet për 49 euro dhe shoqërohet me udhëzues për konfigurim në Windows e macOS. Dhe ndërsa Urimi punon në modelin e ri, wireless, ai e përmbledh gjithë projektin me një fjali që e ka ndjekur që nga fëmijëria: “Gjuha ruhet aty ku shkruhet.”

Ky artikull është publikuar fillimisht në Prishtina Insight dhe është përpunuar nga gegfm.