Regjimi në Iran i ka deri tani pozitat të forta falë dhunës dhe cenzurës, konstaton nga përvoja personale Jamshid Barzegar, në komentin e tij me rastin e 40 vjetorit të revolucionit. Por ndoshta jo edhe për shumë kohë.

Kur revolucioni islamik para më shumë se dyzet vjetësh arriti të dëbojë Shahun, unë isha vetëm shtatë vjeç. Por kisha qenë në demonstrata, në të cilat më merrte me vete familja. Për ta thënë më saktë, ajo pjesë e familjes që e mbështeste revolucionin. Edhe familja ime, si shumë të tjera, ishte ndarë në dy kampe: në një shumicë kundër shahut dhe në një pakicë kundër revolucionit.

Në muajt e fillimit diskutimet politike në shtëpi dhe në rrugë ishin të përditshme. Ndërsa në shkollë ne viheshim në radhë për të brohoritur parulla në nderim të Ayatollah Khomeinit dhe aleatëve të tij, mund të ndodhte që në rrugë përkrahës të partive kundërshtare të na mblidhnin për të thirrur slogane kritike kundër klerikëve, që kishin ardhur në pushtet. Në shtëpi ne fëmijët porositeshim vetëm që të ishim të kujdesshëm dhe t‘i rrinim larg çdo rreziku.

Sepse pyetja, se me cilën palë duhej të ishe, nuk shtrohej fare më. Ne na merrnin nga shkolla dhe na çonin për të parë se si vareshin në litar „armiqtë e revolucionit”. Ky „emërtim kriminelësh” u ngjitet akoma edhe sot kundërshtarëve të Republikës Islamike dhe mjafton si arsyetim për dënime tepër të ashpra. Ekzekutimet, burgosjet, dhe dëbimet në mërgim janë instrumentet e preferuara të udhëheqësve të Republikës Islamike në konfliktet politike. Kjo nisi me ekzekutimet e oficerëve të ushtrisë dhe punonjësve të qeverisë së Shahut pak pas marrjes së pushtetit nga revolucionarët. Në vitet 80-të u likuiduan kryesisht pa gjyq mijëra ish kundërshtarë të shahut, që iu kundërvunë regjimit të Chomeinit. Dhe as më vonë sundimtarët nuk hezituan të hapnin zjarr mbi demonstruesit, si në vitet 2009 dhe 2018.

Dhunë kundër armiqve të sistemit

Një tjetër ngjarje, që ma bëri të qartë, se regjimi donte të mbahej në pushtet me ҫdo mjet, ishin të ashtuquajturat vrasje të njëpasnjëshme, ndër të tjera të shkrimtarëve. Unë atëherë isha gazetar dhe anëtar i Qendrës së Shkrimtarëve të Iranit. Në vjeshtën e vitit 1988 u gjenden në shtëpinë e tyre kufomat e copëtuara të Dariush dhe Parvaneh Forouhar, dy aktivistë me pikëpamje politike nacionaliste. Dy ditë më vonë u gjenden në shkretëtirë para dyerve të Teheranit kufomat e dy shkrimtarëve miq me njëri-tjetrin, Mohammad Mokhtari dhe Mohammad Jafar Pouyandeh, po ashtu anëtarë të Qendrës së Shkrimtarëve.

Pak më parë kishte patur një përpjekje për të rrëzuar në humnerë një autobuz udhëtarësh, në të cilin gjendeshin më shumë se njëzet shkrimtarë iranianë. Nëse takimet tona, ku sundonte një frikë e vagullt, ishin për anëtarët e rinj si unë një përvojë e re, ata më të moshuarit kujtonin atmosferën e viteve të para pas revolucionit, një kohë kur një poet i majtë u arrestua gjatë festës të dasmës së tij dhe u vra pak më pas nga një komando ekzekutimi. Megjithëse me këmbënguljen e presidentit reformator Khatami u zbulua, se ishin punonjësit e ministrisë famëkeqe të Sigurisë MOIS organizuesit e vrasjeve dhe pati edhe dënime, sistemi nuk pësoi tronditje nga kjo. Përkundrazi cenzura e shtypit u forcua edhe më shumë, pati valë të reja arrestimesh kundër gazetarëve dhe autorëve reformatorë.

Fronte të reja politike

Represioni i vazhdueshëm dhe i kudogjendshëm i ka lënë deri tani pak mundësi opozitarëve që të riorganizohen. Por në prag të dyzetvjetorit të revolucionit përvijohen edhe ndryshime në peisazhin politik, që në të ardhmen mund të çojnë në ndryshime të vërteta politike.”

Brenda aparatit të pushtetit ndarja në kampe – deri tani „hardliner” në njërën anë dhe „reformatorë” në tjetrën – është aq e paqartë si kurrë më parë në dhjetëvjeçarët e fundit. Por me zvenitjen e shpresës për një rrugëdalje nga gjendja e mjerë ekonomike, shtohet qartësia, që i distancon ithtarët e ndryshimit të sistemit si nga mbrojtësit e pakompromis të sistemit ashtu edhe nga reformatorët. Me fjalë të tjera: Tani ka dy kampe te reja, të cilat u përballën për herë të parë në protestat kombëtare gjatë ndërrimit të viteve 2017/2018. Në njërën anë mbrojtësit e status quosë dhe të Republikës Islamike, në anën tjetër përkrahësit e ndryshimeve rrënjësore, që do të nënkuptonin rrëzimin më në fund të sistemit sundues.

Në këta rreth njëzet vjet, që kur jam larguar nga Irani, në intervista dhe nga miqtë jam pyetur shpesh, se si do të vazhdojnë gjërat në Iran. Edhe tani më duhet të them, nuk e di. Por gjendja e sotme është e krahasueshme me atë të dyzet viteve më parë. Dhe ajo që ndodhi atëherë, e pati kapërcyer forcën e imagjinatës të shumicës së njerëzve.