Dhjetëra milionë migrantëve mund t’u mohohet vaksinimi kundër COVID-19 përmes një programi global, pasi disa prodhues të mëdhenj janë të shqetësuar për rreziqet ligjore nga efektet e dëmshme anësore. Kjo bëhet e ditur nga disa zyrtarë dhe dokumenteve të brendshme nga Gavi, shoqatës bamirëse që operon programin.

Gati dy vjet pas një shfaqjes së pandemisë që tashmë ka vrarë më shumë se pesë milionë njerëz, vetëm rreth 7 për qind e njerëzve në vendet me të ardhura të ulëta kanë marrë të paktën një dozë të vaksinës. Shpërndarja e vaksinave në mbarë botën është vonuar për shkak të problemeve të prodhimit, grumbullimit nga vendet e pasura, kufizimeve të eksportit dhe burokracisë. Shumë programe janë penguar gjithashtu nga hezitimi i publikut.

Shqetësimet ligjore janë një pengesë shtesë për zyrtarët e shëndetit publikë që trajtojnë koronavirusin, edhe pse zyrtarët thonë se njerëzit e pavaksinuar ofrojnë një mjedis ideal që virusi të ndryshojë në variante të reja që kërcënojnë imunitetin e fituar me vështirësi në mbarë botën.

Shqetësimet prekin njerëzit, si ata që janë zhvendosur nga krizat në Mianmar, Afganistan dhe Etiopi, të cilët janë përtej mundësive të skemave të vaksinimit të qeverive prej nga vijnë.

Për refugjatët, migrantët dhe azilkërkuesit, si dhe njerëzit e prekur nga fatkeqësitë natyrore ose ngjarje të tjera që ua bëjnë atyre të pamundur të përfitojnë nga ndihma e qeverisë, programi global i njohur si COVAX krijoi një zgjidhje humanitare – një rezervë të fundit të vaksinave që do të administrohet nga grupet humanitare. Gavi, aleanca e vaksinave, është një partneritet publik-privat i krijuar në vitin 2000 për të promovuar vaksinimin në mbarë botën.

Por, kjo zgjidhje e ofruar nuk ka asnjë mekanizëm për kompensim. Gavi, i cili operon COVAX me Organizatën Botërore të Shëndetësisë (OBSH), tha se ata që aplikojnë për doza të vaksinës, kryesisht organizatat joqeveritare, nuk mund t’i bartin rreziqet ligjore dhe se dërgesat me vaksina mund të kryhen vetëm nëse prodhuesit e tyre e pranojnë përgjegjësinë.

Kompanitë që janë të gatshme ta bëjnë këtë, në këto rrethana ofrojnë vetëm një numër të vogël të vaksinave të programit, kjo sipas njerëzve të informuar për këtë çështje dhe bazuar në dokumente të shkruara nga stafi i Gavi-it për një takim që ishte paraparë në fund të nëntorit.

Më shumë se dy të tretat e dozave të COVAX-it kanë ardhur nga Pfizer Inc. dhe partneri i saj BioNTech SE, AstraZeneca PLC dhe Moderna Inc., tha Gavi. Moderna nuk pranoi të komentonte. AstraZeneca dhe Pfizer thanë se ishin në bisedime me Gavi-in, por nuk pranuan të komentojnë më tej. Të tre thanë se janë të përkushtuar për të bërë të disponueshme dozat për vendet më të varfra me çmime relativisht të ulëta. Pfizer tha se po bashkëpunonte drejtpërdrejt me qeveritë në Jordani dhe Liban për të dhuruar doza për refugjatët.

Për shkak të shqetësimeve, kryesisht ligjore, më pak se dy milionë doza janë dërguar deri më tani nga programi, thotë Gavi. Rreth 167 milionë njerëz rrezikojnë të përjashtohen nga programet kombëtare, sipas të dhënave të Kombeve të Bashkuara të cituara në dokumente.

Nëse të gjitha firmat nuk pranojnë përgjegjësinë ligjore, “qasja në vaksina për disa popullata do të mbetet një sfidë”, thuhet në dokumentet e Gavit, duke shtuar se krizat e reja do të gjenerojnë kërkesë shtesë për të mbuluar popullatat e zhvendosura.

Ngurrimi i prodhuesve të vaksinave për të marrë përsipër rreziqet ligjore është “një pengesë e madhe” në përpjekjet për të siguruar vaksina për programin, tha një zëdhënës i Gavi-t për agjencinë Reuters. Gavi nuk komentoi detajet në dokumente, por tha se aplikimet për vaksina janë konfidenciale derisa të dorëzohen dozat.

Tre prodhues kinezë të barnave kanë rënë dakord të përballojnë rreziqet ligjore kur vaksinat e tyre dorëzohen përmes këtij programi. Këto kompani që kanë pranuar të bëjnë një gjë të tillë janë: SinoVac Biotech Ltd, Sinopharm Group Co. Ltd, dhe Clover Biopharmaceuticals Co. Ltd, thuhet në dokumentet e Gavi-t. Prodhuesit e barnave nuk iu përgjigjën kërkesave për koment.

Johnson & Johnson i Shteteve të Bashkuara konfirmoi se do të heqë dorë nga një kërkesë për dëmshpërblim për dërgesat dukë thënë: “Ne jemi krenarë që jemi pjesë e kësaj përpjekjeje për të mbrojtur njerëzit më të cenueshëm në botë”, tha Paul Stoffels, zëvendëskryetar i Komitetit Ekzekutiv dhe drejtor kryesor shkencor. Ai nuk dha detaje.

Megjithatë, më pak se një e treta e furnizimeve nga COVAX-i kanë ardhur nga këto katër firma.

Shoqata Globale e Industrisë, Federata Ndërkombëtare e Prodhuesve dhe Shoqatave Farmaceutike (IFPMA), tha se “asnjë kompani nuk ka refuzuar të marrë në konsideratë” bartjen e rrezikut ligjor. Sidoqoftë, kjo shoqatë tha se disa firma mendonin se nuk mund ta bënin këtë pa njohuri të plotë se ku dhe si do të përdoren vaksinat.

Do të ishte e vështirë që të monitoroheshin për siguri vazhdimisht vaksinat në kampet e refugjatëve dhe dorëzimi është logjistikisht shumë sfidues dhe jo i përshtatshëm për të gjitha llojet, tha Federata Evropiane e Industrive dhe Shoqatave Farmaceutike (EFPIA), e cila përfaqëson kompani të mëdha farmaceutike në Evropë.

Njerëzit mund t’ua lënë fajin vaksinave për problemet shëndetësore që do të mund t’u shfaqeshin pastaj edhe nëse ato probleme nuk lidhen me vaksinat, tha Federata Evropiane e Industrive dhe Shoqatave Farmaceutike.

“Kjo më pas mund të çojë në një numër të shtuar të rasteve gjyqësore … gjatë të cilave siguria dhe efikasiteti i vaksinës do të vihej në dyshim publikisht”, tha kjo federatë.

Sipas kësaj federate, kjo mund të çojë në rritjen e hezitimit për vaksinën dhe mund të shkaktojë një rikuperim më të ngadaltë nga pandemia.

Në nivel global ka pasur pak infeksione të raportuara me COVID-19 në mesin e refugjatëve, migrantëve dhe azilkërkuesve – testimi nuk është gjithmonë sistematik dhe infeksionet mund të gjenerojnë vetëm simptoma të lehta, veçanërisht te të rinjtë.

Por, kushtet e vështira dhe kujdesi i dobët shëndetësor i ekspozojnë ata ndaj rrezikut të lartë të infeksionit. Kjo, e kombinuar me nivelet e ulëta të vaksinimit në një popullsi të lëvizshme mund të favorizojë shfaqjen e varianteve të reja, tha Mireille Lembwadio, koordinatore globale e vaksinimit në Organizatën Ndërkombëtare të Migracionit (IOM), një organ i lidhur me OKB-në që këshillon qeveritë dhe emigrantët.

“Lënia e tyre të pavaksinuar mund të ndihmojë në përhapjen e virusit dhe varianteve të tij në të gjithë botën”, tha ajo.