Çdo muaj, kur familjet kosovare marrin faturat e rrymës, ato paguajnë pa e ditur shumë se sa është kostoja aktuale e energjisë që konsumojnë. E fshehur brenda atyre tarifave që duken teknike, qëndron një taksë sistematike korrupsioni që ka shndërruar sektorin energjetik të Kosovës në një makinë për nxjerrjen e pasurisë për elitat politike dhe miqtë e tyre biznesmenë. Kjo nuk është dramatizim, kjo është realiteti i dokumentuar i mënyrës se si korrupsioni në energjetikë funksionon si një taksë e padukshme por shkatërruese mbi çdo familje në Kosovë.

Korrupsioni në sektorin energjetik të Kosovës operon përmes një rrjeti të sofistikuar kontratash të fryra, tarifash të manipuluara dhe kapjes rregullatore që do t’i bënte xheloz edhe sindikatat e krimit të organizuar. Në qendër të këtij sistemi qëndron Operatori i Sistemit të Transmisionit dhe Tregut të Energjisë Elektrike të Kosovës (KOSTT), një institucion që supozohej të sigurojë transmetim transparent dhe efikas të energjisë, por në vend të kësaj është bërë një mjet për transferimin sistematik të pasurisë nga qytetarët te bizneset e lidhura politikisht.

KOSTT-i operon si një kuti e zezë ku paratë publike zhduken dhe dalin si fitim privat. Proceset
vendimmarrëse të institucionit janë të errëta, raportimet e tij financiare janë qëllimisht komplekse, dhe mekanizmat e përgjegjësisë janë praktikisht të paekzistueshëm. Kjo nuk është aksidentale, është projektuar për të lehtësuar korrupsionin duke ruajtur mohimin e besueshëm.

Tarifat e transmisionit të vendosura nga KOSTT-i kalojnë drejtpërdrejt te konsumatorët përmes faturave të tyre të rrymës, megjithatë qytetarët nuk kanë njohuri të kuptimtë se si llogariten këto tarifa. Metodologjia është e fshehur pas zhargonit teknik dhe kompleksitetit rregullator që shërben për të errësuar sesa për të ndriçuar. Kur shtypen për transparencë, zyrtarët e KOSTT-it tërhiqen pas pretendimeve të konfidencialitetit tregtar dhe kompleksitetit teknik, sikur publiku nuk ka të drejtë të kuptojë se si shpenzohen paratë e tyre.

Kjo errësirë e qëllimshme i mundëson KOSTT-it të japë kontrata të fryra kompanive të lidhura politikisht duke justifikuar tarifa më të larta. Rezultati është një sistem ku korrupsioni jo vetëm tolerohet, por institucionalizohet, me çdo familje të detyruar të subvencionojë vjedhjen përmes faturave të tyre mujore.

Zinxhiri i manipulimit të çmimeve
Korrupsioni në sektorin energjetik të Kosovës operon përmes një zinxhiri të sofistikuar manipulimi
çmimesh që fillon me gjenerimin dhe përfundon me faturat e familjeve. Korporata Energjetike e Kosovës (KEK) shet energji elektrike kompanisë shpërndarëse KEDS për rreth 30 euro për megavat.

KEDS-i pastaj i faturohet konsumatorëve midis 120 dhe 300 euro për megavat, një shtesë deri në 1,000 për qind që nuk mund të justifikohet nga kostot legjitime të shpërndarjes.
Kjo shtesë masive lehtësohet nga një sistem rregullator që është kapur nga të njëjtat kompani që
supozohet t’i mbikëqyrë. Zyra Rregullatore e Energjisë (ZRrE) aprovon vazhdimisht rritjet e tarifave të kërkuara nga KEDS-i, shpesh me konsultim minimal publik dhe justifikim të pamjaftueshëm.

Vendimi i fundit për një rritje 15 përqind të çmimit të energjisë elektrike demonstron guximin e një sistemi që i trajton qytetarët si lopë për t’u mjelë sipas dëshirës.
Taksa e korrupsionit e ngulitur në këto shtesa është regresive, duke goditur më së forti familjet më të varfra. Ndërsa familjet e pasura mund të përthithin kostot më të larta të energjisë elektrike, familjet me të ardhura të ulëta duhet të zgjedhin midis ngrohjes së shtëpive të tyre dhe blerjes së ushqimit. Kjo e bën korrupsionin e sektorit energjetik jo vetëm vjedhje por një formë dhune ekonomike kundër anëtarëve më të cenueshëm të shoqërisë.

Liberalizimi i tregut energjetik: Goditja e fundit ndaj bizneseve
Ndërsa familjet kosovare vuajnë nga taksa e fshehur e korrupsionit në faturat e tyre të rrymës, një goditje e re dhe më e drejtpërdrejtë ka goditur ekonominë e vendit. Nga 1 qershori 2025, me vendim të Zyrës Rregullatore të Energjisë (ZRrE), të gjitha kompanitë me mbi 50 punonjës ose xhiro mbi 10 milionë euro janë detyruar të dalin nga tarifat e rregulluara dhe të gjejnë furnizues privatë në tregun e hapur.

Ky nuk është liberalizim, por është një dëbim i organizuar i bizneseve nga mbrojtja e tarifave të
rregulluara në një treg që nuk ekziston. Kompanitë po përballen me oferta për energji elektrike deri në tre herë më të larta se tarifat aktuale, ndërsa shumica nuk kanë arritur ende të nënshkruajnë kontrata. Kjo është një katastrofë ekonomike e planifikuar që po detyron bizneset të zgjedhin midis falimentimit ose reduktimit të fuqisë punëtore.

Ironia e kësaj situate është se ndërsa ZRrE-ja pretendon se po “liberalizon” tregun, në realitet po krijon një monopol të ri ku kompanitë private të energjisë mund të vendosin çmime arbitrare pa konkurrencë të vërtetë. Kur vetëm pak kompani private kontrollojnë furnizimin dhe nuk ka transparencë në formimin e çmimeve, kjo nuk është treg i lirë. Kjo është shfrytëzim i organizuar.

Më e tmerrshme është se disa biznese po konsiderojnë reduktimin e numrit të punonjësve nën 50 vetëm për të shmangur kalimin në tregun e hapur. Kjo do të thotë se “liberalizimi” i tregut po çon në rritjen e papunësisë dhe tkurrjen e ekonomisë, pikërisht e kundërta e asaj që duhet të arrinte një reformë e mirëfilltë. Shumë biznese do të detyrohen të reduktojnë investimet, të ngadalësojnë rritjen, ose edhe të mbyllen plotësisht. Kjo do të çojë në humbje vendesh pune, reduktim të të ardhurave tatimore për shtetin, dhe dobësim të përgjithshëm të ekonomisë. Ironia është se shteti, duke tentuar të “modernizojë” sektorin energjetik, po shkakton dëme të mëdha ekonomike që do të kushtojnë shumë më tepër se çdo përfitim i mundshëm nga liberalizimi.

Për të pasur një treg të vërtetë energjie, duhet të ketë shumë furnizues që konkurrojnë me çmime
transparente, infrastrukturë të mjaftueshme për të mbështetur konkurrencën, dhe rregulla të qarta që parandalojnë manipulimin e çmimeve. Asnjë nga këto nuk ekziston në Kosovë, megjithatë ZRrE-ja ka vendosur të shtyjë përpara me “liberalizimin” pavarësisht nga pasojat katastrofike për ekonominë.

Kompanitë private të energjisë, shumë prej të cilave kanë lidhje të dyshimta me politikanë, tani kanë mundësinë të vendosin çmime monopoliste pa frikën e konkurrencës.

Kostoja mjedisore e “Liberalizimit”
Paradoksalisht, “liberalizimi” i tregut të energjisë do të shkaktoj edhe dëme mjedisore. Kompanitë që përballen me kosto drastikisht më të larta të energjisë do të kenë më pak resurse për të investuar në teknologji të pastra dhe efikasitet energjetik. Kjo do të çojë në përdorim më të madh të energjisë dhe rritje të ndotjes.

Për më tepër, presioni ekonomik nga kostot e larta të energjisë mund të shtyjë kompanitë të kërkojnë zgjidhje afatshkurtra që janë më pak miqësore ndaj mjedisit. Kur bizneset luftojnë për mbijetesë, mbrojtja e mjedisit bëhet një prioritet sekondar.
Kjo është një tjetër ironi e “liberalizimit”, një reformë që supozohej të modernizonte sektorin energjetik po shkakton regres mjedisor dhe po pengon investimet në teknologji të pastra. Kjo tregon se vendimi është marrë pa konsiderim të plotë të pasojave dhe pa një vizion afatgjatë për zhvillimin e qëndrueshëm.

Kosova vazhdon të mbështetet shumë në centralet e vjetra me qymyr që duhej të ishin pensionuar vite më parë. Dështimi për të investuar në energji të rinovueshme dhe infrastrukturë moderne nuk është për shkak të mungesës së resurseve por për shkak të devijimit sistematik të fondeve përmes kontratave korruptuese.
Çdo euro e vjedhur përmes kontratave të fryra energjetike është një euro që nuk investohet në sisteme energjetike më të pastra dhe më efikase.

Degradimi mjedisor i shkaktuar nga ky korrupsion imponon kosto shëndetësore mbi familjet përmes rritjes së sëmundjeve të frymëmarrjes, shpenzimeve mjekësore dhe reduktimit të cilësisë së jetës. Fëmijët që rriten në zona të prekura nga ndotja e qymyrit do t’i bartin këto kosto për gjithë jetën e tyre, duke e bërë degradimin mjedisor një formë tjetër të taksës së korrupsionit mbi brezat e ardhshëm.

Nga ana tjetër institucionet që supozohen të mbrojnë konsumatorët nga abuzimi i sektorit energjetik janë kapur sistematikisht nga të njëjtat interesa që supozohen t’i rregullojnë. ZRrE-ja, që duhet të jetë një rojë i pavarur që mbron interesat e konsumatorëve, është bërë një vulë gome për kërkesat e industrisë. Modeli është i qëndrueshëm. Kompanitë e energjisë kërkojnë rritje tarifash, ZRrE-ja kryen shqyrtim përfundor dhe aprovimi jepet me kontribut minimal publik.

Eliminimi i taksës së korrupsionit në sektorin energjetik të Kosovës kërkon reforma gjithëpërfshirëse që adresojnë si dimensionet institucionale ashtu edhe ato kulturore të problemit. Së pari dhe më e rëndësishmja, duhet të ketë transparencë të plotë në të gjitha aspektet e operacioneve të sektorit energjetik. Çdo kontratë, çdo llogaritje tarife, çdo vendim rregullator duhet të jetë i hapur për shqyrtim publik.

Së dyti, duhet të ketë pavarësi të vërtetë për institucionet rregullatore. Kjo do të thotë jo vetëm pavarësi formale por masa praktike për të parandaluar kapjen rregullatore, duke përfshirë periudha ftohje për zyrtarët që lëvizin midis sektorëve publik dhe privat, procese transparente emërimi dhe mekanizma të kuptimtë përgjegjësie.

Së treti, duhet të ketë pjesëmarrje aktive të qytetarëve në qeverisjen e sektorit energjetik. Organizatat e konsumatorëve duhet të kenë fuqi të vërtetë për të sfiduar rritjet e tarifave dhe vendimet rregullatore.

Dëgjimet publike duhet të jenë konsultime të kuptimta, jo ushtrime pro forma. Qytetarët duhet të kenë qasje në informacionin dhe ekspertizën e nevojshme për t’i mbajtur përgjegjës kompanitë e energjisë dhe rregullatorët.
Së katërti, duhet të ketë pasoja serioze për korrupsionin e sektorit energjetik. Kjo do të thotë jo vetëm ndjekje penale por edhe mjete civile që rikuperojnë fondet e vjedhura dhe kompensojnë konsumatorët për mbingarkesa. Kur korrupsioni është fitimprurës dhe pasojat janë minimale, ai do të vazhdojë pavarësisht nga rregullat dhe rregulloret formale.

Çdo ditë që korrupsioni i sektorit energjetik vazhdon, familjet kosovare paguajnë taksën e korrupsionit përmes faturave të tyre të rrymës. Çdo muaj që kalon pa reforma, më shumë para transferohen nga familjet që luftojnë te elitat korruptuese. Çdo vit që sistemi mbetet i pandryshuar, vendi bie më shumë prapa fqinjëve të tij në zhvillimin ekonomik dhe integrimin evropian.

Kriza aktuale politike në Kosovë, me parlamentin që nuk arrin të zgjedhë kryetar dhe të formojë qeveri, ofron si një mundësi ashtu edhe një rrezik. Është një mundësi sepse bllokimi politik mund të detyrojë një llogaritje me problemet sistematike që kanë paralizuar qeverisjen. Është një rrezik sepse paqëndrueshmëria e vazhdueshme do ta bëjë vetëm më të lehtë për rrjetet korruptuese të operojnë pa mbikëqyrje.

Qytetarët nuk mund të presin që politikanët ta zgjidhin këtë problem vullnetarisht. Taksa e korrupsionit në faturat e energjisë prek çdo familje, çdo biznes, çdo institucion në Kosovë. Është një problem që kërkon veprim kolektiv, presion të qëndrueshëm dhe përkushtim të palëkundur ndaj transparencës dhe përgjegjësisë.

Qytetarët e Kosovës meritojnë një sektor energjetik që i shërben interesave të tyre, jo interesave të elitave korruptuese. Ata meritojnë çmime transparente, shërbim efikas dhe qeverisje të përgjegjshme. Më e rëndësishmja, ata meritojnë t’i mbajnë paratë që fitojnë në vend që t’u vidhen përmes faturave të fryra të shërbimeve.

Taksa e korrupsionit mbi energjinë nuk është e pashmangshme, është një zgjedhje e bërë nga ata që përfitojnë nga sistemi aktual. Ajo mund të përfundojë nga ata që vuajnë prej saj, por vetëm nëse ata kërkojnë ndryshim me të njëjtën intensitet që zyrtarët korruptues ndjekin fitimin. Koha për atë kërkesë është tani.

Kjo kolumne pasqyron opinionin e autorit dhe jo domosdoshmërisht pozicionin e mediumit