Janë bërë gati tetë muaj që kur zëdhënësja e Qeverisë së Kosovës, Rozafa Kelmendi, njoftoi se vendi do të padisë Serbinë për gjenocid në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë në Hagë.

Ky nuk ishte njoftimi i parë nga Kosova për këtë temë, sepse 2 vite e gjysmë më parë, kryetari i atëhershëm i Kuvendit Kadri Veseli kishte paralajmëruar një lëvizje të ngjashme të autoriteteve kosovare, të cilat siç u tha, do të kërkonin “drejtësi për 186 masakrat të kryera gjatë luftës së viteve 1998-1999 në Kosovë nga Ushtria Jugosllave, policia serbe dhe forcat paraushtarake”.

Mirëpo, pas njoftimit të Veselit nuk ka ndodhur asgjë, përveç se ai është arrestuar personalisht me akuzën se në kohën kur ishte pjesëtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, ka kryer krime lufte dhe krime kundër njerëzimit, raporton “Al Jazeera”.

Historia e padisë së Kosovës për gjenocid është rishfaqur pasi kabineti i kryeministrit Albin Kurti mori pushtetin ekzekutiv në Kosovë në mars të këtij viti, pas fitores së Lëvizjes Vetëvendosje në zgjedhje.

Tetë muaj heshtje

“Para nisjes së padisë duhet të finalizohet plani i punës, i cili përmban shumë aspekte teknike. Ne besojmë se në Kosovë ka pasur gjenocid dhe do të mundohemi ta dëshmojmë. Procesi i procesit gjyqësor është i gjatë, kompleks dhe shumë i ndjeshëm, ndaj do të marrë kohë”, kishte thënë Kelmendi në maj, duke paralajmëruar fillimin e padisë.

Dhe përsëri, asgjë nuk ndodhi… Të paktën ende jo.

Pas shpërthimit fillestar të reagimeve nga Kosova, Serbia e më gjerë, autoritetet në Prishtinë e ngrinë historinë e padisë për gjenocid. Kohët e fundit ato reagime pothuajse nuk ekzistojnë, kështu që shtrohet pyetja nëse qeveria e Kurtit ka ndërmend të hyjë në këtë, sipas shumë ekspertëve, rrugëtim shumë të rrezikshëm në të cilin Kosova mund të fitojë shumë, por edhe të humbasë, apo njoftimi ishte vetëm një nga lëvizjet e dobishme politike të qeverisë së Kurtit në atë kohë.

Bashkëbiseduesit e “Al Jazeera”-s pohojnë se paditë, të paktën tani për tani, nuk do të bëhen, për disa arsye. Gjëja më e rëndësishme është se ekziston një skepticizëm i përhapur se do të arrijë një rezultat të kënaqshëm për Kosovën. Dhe ky rezultat i pakënaqshëm, nga ana tjetër, do të kishte pasoja të mëdha të dëmshme për vendin dhe marrëdhëniet e tij me Serbinë, në një periudhë në të cilën bisedimet mes dy palëve janë në ngërç të plotë.

Bekim Blakaj, drejtor i Fondit për të Drejtën Humanitare në Prishtinë, thotë se dyshon se paditë, në fakt, do të ndodhin ndonjëherë.

“Pak shanse për të pasur sukses padinë”

“Kjo nuk është hera e parë që një njoftim i tillë përdoret për të fituar disa pikë politike”, tha Blakaj për “Al Jazeera”-n.

“Këtë e ka përmendur disa herë edhe ish-presidenti (Hashim) Thaçi, si dhe kryeparlamentari. Ky narrativ përdorej shumë shpesh. Dhe tani, qeveria e re po bën sërish të njëjtën gjë”, shtoi ai.

Ndryshe nga shembujt e mëparshëm, vijon ai, këtë herë qeveria, pas marrjes së detyrës, ka ndërmarrë disa hapa për krijimin e disa organeve vendase, siç është Instituti i Kërkimeve të Krimeve të Luftës, dhe më pas ka nisur një iniciativë për hartimin e një strategjie kombëtare për t’u përballur me të kaluarën.

“Por, për momentin nuk ka veprime konkrete që mund të çojnë në mendimin se do të fillojë procesi gjyqësor, ose të paktën do të fillojnë përgatitjet për të. Gjithçka ka mbetur në nivel verbal dhe së fundmi nuk ekziston as ai. Prandaj, unë personalisht mendoj se padia kundër Serbisë nuk do të fillojë kurrë të përgatitet. Kjo do të mund të ishte e mundur vetëm në kuadër të fitimit të disa pikëve të reja politike”, thekson Blakaj.

Sipas tij, është më mirë që Kosova të mos iniciojë një proces gjyqësor, sepse “ka pak mundësi që ajo të jetë e frytshme”.

“Duke marrë parasysh praktikën e Bosnjë-Hercegovinës dhe Kroacisë, nuk besoj se kjo padi edhe nëse do të ngrihej do të kishte sukses. Dhe atëherë, gjithçka do të ishte kundërproduktive. Zoti mos e dhëntë që të jetë kështu, sepse kjo do t’i jepte hapësirë Serbisë për të mohuar të gjitha krimet e bëra në Kosovë, dhe të tilla kishte shumë. Bosnja dhe Hercegovina ka pasur shumë viktima, por shumë viktima ka pasur edhe në Kosovë. Shanset që padia të ketë sukses 22-23 vjet pas ngjarjeve janë të pakta. Shumë dëshmitarë kanë vdekur, shumë nuk mbahen mend më, kështu që nuk do të isha optimist për përfundimin”, tha Blakaj.

Sapo dolën njoftimet se Kosova do të bëjë padi, u lind pyetja se si do ta bëjë këtë, pasi nuk është anëtare e Kombeve të Bashkuara, në kuadër të së cilës funksionon Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë. Edhe pse kanë filluar të dalin ide se disa vende të tjera, si Shqipëria, mund ta bëjnë këtë në emër të Kosovës, pyetja mbetet pa përgjigje.

“Ide jo serioze”

Kjo është arsyeja pse Nexmedin Spahiu, profesor i shkencave politike në Universitetin e Prishtinës, pretendon se historia e padisë do të mbetet vetëm një histori.

“Mendoj se nuk ishte serioze nga ana e qeverisë së Kosovës, të njoftonte për një padi. Ishte diçka e destinuar për përdorim të brendshëm dhe jo realisht njoftimi i padisë”, thotë ai.

“Kosova nuk është anëtare e Kombeve të Bashkuara, as e Këshillit të Evropës, as e shumë organizatave ndërkombëtare. Nuk është thënë se në çfarë cilësie do të bëjë padi Kosova, kur nuk është anëtare e shumë organizatave. Prandaj nuk është serioze që në fillim”, shtoi ai.

Spahiu është i mendimit se vetëm ngritja e padisë do të shkaktonte probleme shtesë në marrëdhëniet edhe ashtu të komplikuara të Kosovës me Serbinë.

“Serbia dëshiron që kushtet për njohjen eventuale të Kosovës të nënkuptojnë se Kosova nuk po e padit për gjenocid. Nëse Kosova do të bënte padi, do të ndryshonte shumë gjëra”, tha Spahiu.

“Prandaj mendoj se nuk do të ketë asgjë nga padia, të paktën tani për tani. Do të shohim më vonë”, shtoi ai.

Duke iu rikthyer shembullit të padisë së Bosnjë-Hercegovinës kundër Serbisë për gjenocid, e cila nuk mori epilogun e dëshiruar në Sarajevë, Blakaj pohon se për Kosovën do të ishte edhe më e vështirë të provonte gjenocidin sesa për Bosnje-Hercegovinën.

“Bosnja dhe Hercegovina ka shumë vendime të gjykatës së Hagës që konfirmuan gjenocidin. Politikisht, pra, është e qartë. Ka shumë dëshmi se Serbia ka marrë pjesë në këtë dhe është fajtore sipas të gjitha kritereve. Por ne në Kosovë nuk kemi asnjë padi individuale për gjenocid, as para gjykatës ndërkombëtare dhe as para gjykatave vendore. Do të ishte e vështirë të dëshmohej në proces kundër një shteti”, thotë Blakaj.

“Al Jazeera” i ka dërguar një pyetje Qeverisë së Kosovës, duke kërkuar që t’i përgjigjet pyetjes nëse kanë filluar dhe në çfarë faze janë aktivitetet në përgatitjen e padisë kundër Serbisë, por nuk ka pasur përgjigje.