Ka kohë që dominon pandehma se filozofia ndodhet në shtratin e vdekjes. Se ajo është më e pavlerë për njerëzimin. Është humbje kohe dedikimi jetësor për mbretërinë e dikurshme të mendimit dhe temat që u kultivuan brenda këtij panteoni të njohjes. Sepse zhvillimi shkencave empirike dhe pozitiviste si dhe specializimi i dijeve njerëzore tashmë e ka shndërruar atë vetëm në një muze të së kaluarës shpirtërore por pa ndonjë efekt për të sotmen dhe të ardhmen. Prandaj edhe nuk asnjë dobi zhytja në labirintet e mendimit filozofik. Mirëpo, pikërisht shtysat e rendit tonë “post-filozofik”, për ta kundruar dhe gjykuar çdo gjë të mundshme, duke filluar nga edukimi, kultura, arti dhe jeta politike vetëm mbi termat e dobisë dhe padobisë mbase janë dëshmia më e mirë e mundshme pse kemi nevojë ende për “kotësinë spekulative” të mendimit filozofik.

Askush nuk ka arritur ta përshkruajë më mirë sesa Martin Heidegger, në veprën e tij emblematike “Introduction to Metaphysics”, dhunimin që i mund t’i bëhet kësaj kulture mendore, kur ajo vlerësohet dhe gjykohet vetëm nga prizmi i interesave të jetës ditore. Shpeshherë këtë përçmim, pohon ky filozof, na ka rënë ta dëgjojmë nëpërmjet frazave se “asgjë nuk vjen nga filozofia”, dhe “ju nuk mund të bëni asgjë më të”. Dhe sipërfaqësisht, konstatime të tilla mund të duken të vërteta. Mirëpo, vazhdon ai, nëse nuk mund të bëjmë diçka me filozofinë, atëherë nuk është e vërtetë që ajo nuk mund të bëjë diçka me ne. Ashtu sikurse në dashuri. Është e vërtetë se nuk mund të bëjmë asgjë me të. Mirëpo, nuk është e saktë ana tjetër e medaljes që dashuria nuk mund të “bëjë” asgjë me ne. Sepse po e mësuam si duhet artin e të dashuruarit ai na transformon dhe ndryshon rrënjësisht. E njëjta logjikë i karakterizon edhe krijimet artistike. Është e ditur që nga koha e Aristotelit, se kësaj sfere i është njohur roli “terapeutik” nëpërmjet katarsisit (spastrimit) të qenieve njerëzore nga pasionet dhe shtytjet “irracionale”. Prandaj, është gabim ta gjykosh filozofinë sikur se bie fjala “efektivitetin e biçikletës apo efikasitetin e banjave termike”. Apo të pritet prej t’i nënshtrohet logjikës së mediave sociale për klikime. Po ashtu, është iluzion të shpresohet se ajo do t’i bëjë gjërat më të lehta. Përkundrazi, filozofia shkakton vetëm më shumë kokëçarje. Detyra e saj është vetëm si të hap shtigje të reja për mendimin. E mbase ajo që kemi nevojë mbetet kultivimi i të mësuarit se si të mendojmë. Çuditërisht njerëzit kanë mësuar shumë shkathtësi dhe aftësi tjera. Por e kanë harruar sensin për të menduar. Kurse paaftësia për të menduar, siç pohon Hannah Arendt në librin e saj “The Life of the Mind” është njëra nga plagomat kryesore të epokës sonë. Ajo e ka formësuar humusin nga i cili ka mbirë dhe është shpërhapur nga dallgët e historisë fenomeni i “banalitetit të së keqes”.

Sidoqoftë, detyrimin ndaj kësaj forme të mendimit edhe për kushtet aktuale, mbase mund ta kapim më rrokshëm nëse depërtojmë në puset e thella teorike të vet epokës antike greke dhe veçanërisht në kuadër të shkollës platonike, kur edhe u kodifikua kjo disiplinë si “ushtrim metodik i të menduarit” dhe “mënyrë e të jetuarit”. E ky rikthim në zanafillë të kësaj tradite na flet më mirë se asgjë tjetër edhe sot për rëndësinë që ka filozofia, veçanërisht në raport me sferën e edukimit. Sipas burimeve historike, filozofët e parë ishin ajo kategori njerëzve të urtë që e kalonin jetën duke bredhur nga njëri vend në tjetrin për t’i transmetuar dijet e tyre. Mirëpo, me Platonin u vunë bazat dhe themelet e një mënyrë të re të edukimit, ngase ai u bë iniciuesi i shkollës së parë filozofike, të quajtur “Akademia”. Motivet për themelimin e këtij institucioni “akademik” ishin të dyfishta. E para lidhej me dështimin tragjik që e kishte pasur filozofi antik gjatë udhëtimit në qytetin e Sirakuzës, për ta këshilluar si të bëhej “filozof-mbret” tiranin e këtij qyteti, por që përfundoi si skllav i tij. Kurse e dyta dhe më kryesorja me anë të tempullit të dijes së kësaj shkolle, Platoni mëtonte ta rivalizonte dhe ta çmontonte një rrymë të fuqishme filozofike të kohës, të quajtur Sofistët. Këta të fundit, u mësonin të rinjve athinas sesi me artin e retorikës dhe sugjestionimit të atypëratyshëm t’i fitonin betejat momentale dhe të dëshmoheshin të suksesshëm para të tjerëve gjatë polemikave politike. E vërteta, njohja dhe dija teorike nuk kishin rëndësi. Vlera apo mungesa e saj matej me efikasitetin e saj praktik. Çdo gjë kishte karakter relativ. Varësisht nga rrethanat dhe dobia e çastit. Në shumëçka kjo rrymë i ngjason asaj forme të komunikimit politik dhe publik që ne sot e emërtojmë si demagogji apo propagandë.

Prandaj, ka të drejtë filozofi i njohur gjerman Peter Sloterdijk, kur pohon në veprën e tij “Philosophical Temperaments-From Plato to Foucalt”, se nëse ka diçka që ia vlen ta kujtojmë dhe t’i ruajmë disa nga koralet e kësaj kulture të fillimit të filozofisë, është pikërisht fakti se tandemi i Sokratit dhe Platonit, shënojnë hapin nistor të një ideje të re të edukimit në traditën e këtij civilizimi, duke u pozicionuar kundër konvencionalizimit dhe oportunizmit të mësueseve të retorikës dhe sofistëve, në këmbim të mendimit dhe njohjes si parakusht për ndërtimin e një rendi të drejtë politik nga qytetarë të përgjeshëm. Dhe kështu filozofia shndërrohet në guidë për formimin etik dhe moral të njerëzve në pajtim me standardet e mendimit. Natyrisht, kjo nuk do të thotë se ne duhet t’i importojmë të gjitha përfundimet teorike të Platonit. Por, ajo që ka rëndësi më shumë se asnjëherë tjetër janë pikërisht “impulset” e mësimeve të tij, për ta shndërruar e filozofinë në kulturë anti-oportuniste, pavarësisht (mos)rezultateve ditore dhe dështimeve të kohëpaskohshme. Në shumëçka karakteri i saj i ngjason vargjeve sublime të Samuel Beckett-it, “fail, fail again, fail beter”.

Në këtë kontekst, s’na mbetet tjetër pos që detyrimin për të menduar përsëri në mënyrë filozofike, të shndërrojmë në kumt edukativ edhe për epokën tonë, si e vetmja mundësi për t’iu kundërvënë me anë të kritikës varianteve ekstreme të fantazimit, populizmit, manipulimit dhe mitit të suksesit që qëndron në thelb të kulturës së pushtetit dhe simulimit.