A ju ka ndodhur ndonjëherë që nuk mund të flini sepse i njëjti mendim qarkullon rreth e rrotull kokës tuaj? A i rishfaqni pa pushim situatat e kaluara apo kaloni shumë kohë duke u shqetësuar për një ngjarje të së ardhmes – qoftë edhe e parëndësishme apo e imagjinuar? Nëse po, mund të jesh një mendues i tepërt.

Pse mendojmë shumë?

Ne mund të mbivlerësojmë “situata që janë reale dhe hipotetike”, shpjegon Dr. Elena Touroni, psikologe konsulente dhe bashkëthemeluese e klinikës psikologjike virtuale, My Online Therapy (myonlinetherapy.com). Për shumë njerëz janë situata shoqërore; ‘Pse e thashë këtë?’, ‘Çfarë do të mendojnë të tjerët për mua?’, Ose ‘Çfarë do të thoshte vërtet ai mesazh?’ Pra, të menduarit e tepërt mund të hyjë në çdo aspekt të jetës tuaj.

Shpesh, bëhet fjalë për gjëra që nuk kanë ndodhur akoma. Mënyra se si shumë njerëz fillojnë të mendojnë më shumë për një situatë, thotë Touroni. Ndërsa kjo është normale dhe mund të jetë e dobishme, kur bëhet obsesive ne mund ta gjejmë veten në fazën e mendimit të tepërt.

Mund të ndodh edhe në mungesë të stimulimeve ose shpërqendrimeve të tjera. “Kur mendja juaj është e papunë, ka më shumë të ngjarë të fiksoheni në tema që nuk do t’i kishit parasysh nëse do të bënit diçka tërheqëse,” shton ajo. Kjo është arsyeja pse shpesh nata është fajtori.

Kur analizimi i tepërt ndikon në mirëqenie

Niels Eék, psikolog dhe bashkëthemelues i aplikacionit të mirëqenies Remente (remente.com), thotë se ndërsa fiksimi mund të jetë një gjë e mirë për t’ju drejtuar një qëllimi përfundimtar,” nëse zbuloni se shpesh jeni fiksuar në gjëra të vogla dhe të parëndësishme në jetën tuaj, duke ju çuar në një ndjenjë të shtuar stresi dhe ankthi, mbase është koha të tërhiqeni dhe të rivlerësoni se çfarë është ajo që po ju bën të bëni një analizë të tepërt.”

“Shenja e parë është thjesht shndërrimi i një mendimi në një shqetësim ose stresues derisa të bëhet një fiksim jo i shëndetshëm”, shpjegon ai.

“Përtej kësaj, ‘paraliza e analizës’ është një gjendje shpirtërore e njohur brenda profesionit psikologjik , sa më shumë që mendja juaj fiksohet në një mendim ose temë të caktuar, aq më e madhe duket dhe aq më keq ndiheni, duke ju bërë që të ndiheni të paralizuar nga ato emocione dhe të paaftë për të vepruar”, thotë ai.

Me fjalë të tjera, thjesht të mendosh shumë për diçka nuk do ta zgjidhë problemin. Të mendosh shumë, shpesh do të thotë të ndalesh aq shumë në të dhe të bësh rreth në kaq shumë qarqe, sa nuk je në gjendje të ndërmarrësh ndonjë veprim. Dhe nëse kjo është një dukuri e zakonshme, mund të ketë një ndikim negativ në mirëqenien tuaj dhe shëndetin mendor.

Touroni vëren: “Ta gjesh veten të paaftë për të ndaluar së luajturi pa pushim situata të imagjinuara mund të çojë në probleme me gjumin dhe vështirësi për t’u përqendruar në situatat në të cilat ndodhesh. Kjo nga ana tjetër mund të shkaktojë nervozizëm, më shumë stres dhe ankth.”

Si të dilni nga kjo gjendje?

Së pari, duhet të kuptoni kur një model mendimi nuk po ju shërben. Thjesht duke i treguar një shoku të ngushtë ose një anëtari të familjes mund t’ju ndihmojë të njihni sjelljen, atëherë mund të ndërmerrni veprime praktike për të zgjidhur gjithçka që ju shqetëson – në vend që të vazhdoni të shqetësoheni.

Touroni sugjeron të shpërqendroni veten me një hobi të preferuar ose duke bërë ndonjë stërvitje. Përqendrimi në përpjekjen për të bërë ato pesë përsëritjet e fundit në palestër, thurja, piktura, leximi i një libri ose luajtja e një instrumenti kërkon përqendrim, prandaj largon mendimet e panevojshme vetë-shkatërruese nga koka juaj.

“Ideja është që ndërsa vëmendja na bën të përqendrohemi në gjërat e përditshme si ngrënia dhe frymëmarrja, ne nuk kemi nevojë të shterojmë trurin tonë duke menduar për këto aspekte të jetës, pasi ato janë pjesë e diçkaje që ne kemi bërë që nga momenti kur kemi lindur.” Pra, thjesht ngadalësimi i mendjes nëse e gjeni veten në një tërbim të tepërt, dhe përqendrimi në frymëmarrje mund të jetë një ushtrim vërtet i dobishëm.

Praktikimi i vëmendjes mund të bëjë që ju të besoni dhe të përdorni më shumë instinktin tuaj të zorrëve – në vend që të mendoni shumë – dhe të bëheni një person i veprimit në vend. “Kur jemi të preokupuar për të vlerësuar, copëtuar dhe vëzhguar gjithçka përreth nesh, ne e pushtojmë mendjen me rrëmujat e panevojshme, duke e bërë atë më pak krijuese”, thotë Eék, dhe më pak të aftë për të gjetur zgjidhje.

Shkrimi i mendimeve dhe shqetësimeve tuaja mund t’ju ndihmojë gjithashtu të ndiheni më të kontrolluar, thotë Touroni. “Kur i shkruajmë gjërat, ato duken më të menaxhueshme. Ditari mund të jetë një mënyrë për të planifikuar kohën time të shqetësimit, një kohë e dedikuar çdo ditë që ne ia kushtojmë plotësisht shqetësimit.

“Sapo të shkruhen mendimet, sigurohuni që të bëni diçka që do t’ju tërheqë vëmendjen diku tjetër. Ju mund të ktheheni tek ato më vonë, në një kohë të caktuar – pa shpenzuar gjithë ditën tuaj.” Dhe ndonjëherë është e nevojshme një perspektivë pak e jashtme. “Nëse mendimi i tepërt ka një ndikim të madh në shëndetin tuaj mendor, është e dobishme të flisni me një terapist i cili mund t’ju ndihmojë me mjete dhe teknika për ta menaxhuar atë”, thotë Touroni.