Çmimet e gazit janë rritur në të gjithë Evropën dhe ka pasur akuza të shumta se Rusia mund të shfrytëzojë situatën në avantazhin e saj. Jake Sullivan, këshilltari i Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, shprehu shqetësimin se Rusia mund të jetë duke përdorur energjinë si një armë politike.

“Unë besoj se Rusia duhet t’i përgjigjet kërkesave të tregut për rritjen e furnizimit me energji në Evropë,” tha ai.

Por sa është përgjegjëse është Rusia për mungesat aktuale dhe rritjen e çmimeve?

Rusia furnizon rreth 50% të gazit natyror në Evropë. Pjesa më e madhe e pjesës tjetër vjen nga Norvegjia dhe Algjeria. Rusia dërgon gaz në Evropë përmes disa tubacioneve kryesore – të tilla si Nord Stream, Yamal -Europe dhe Brotherhood.

Gazi mblidhet në qendrat e magazinimit rajonal, dhe më pas shpërndahet në vende të ndryshme në të gjithë kontinentin. Gjatë pandemisë, eksportet e gazit nga Rusia në Evropë kanë shënuar rënie për shkak të uljes së kërkesës. Megjithëse është rritur përsëri në Evropë, ky trend ka vazhduar – me furnizim më të ulët këtë vit, veçanërisht përmes tubacioneve të Ukrainës dhe Bjellorusisë.

Kjo ka bërë që aksionet në të gjithë Evropën të jenë në nivelet më të ulëta, gjë që nga ana tjetër po shkakton rritjen e çmimeve, raporton abcnews.al

A i ka përmbushur Rusia angazhimet e saj?

Gazprom, kompania më e madhe shtetërore e energjisë në Rusi, furnizon me gaz  Evropën, sipas dy aranzhimeve të ndryshme:

-Kontratat afatgjata shpesh zgjasin nga 10 në 25 vite

-Marrëveshje “Spot” ose blerje të njëhershme për një sasi fikse të gazit

Vetë Gazprom i përshkruan kontratat afatgjata si “themelore për furnizimet e qëndrueshme të gazit”. Kjo nënkupton që i ka përmbushur detyrimet e saj ndaj blerësve europianë këtë vit sipas këtyre kontratave.

Sidoqoftë, drejtori ekzekutiv i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, Fatih Birol, tha Rusia mund të furnizojë me 15% më shumë gaz nëse dëshiron.

Disa analistë kanë sugjeruar se Rusia mund të ndalojë furnizimet për të përshpejtuar miratimin e gazsjellësit të sapo ndërtuar Nord Stream 2 që kalon drejtpërdrejt nga Rusia në Gjermani. Kjo anashkalon Ukrainën dhe është përballur me kundërshtime në baza gjeo-politike dhe mjedisore. Kancelarja gjermane Angela Merkel ka thënë se nuk ishte në dijeni të ndonjë rasti kur Rusia nuk i kishte përmbushur detyrimet e saj kontraktuale.

“Rusia mund të eksportojë gaz vetëm në bazë të detyrimeve kontraktuale,” citohet të ketë thënë ajo.

Por vlen të përmendet se shitjet “spot” nuk duket se po ndodhin në ndonjë sasi të konsiderueshme, duke u bazuar në të dhënat nga platforma e shitjeve elektronike të vetë Gazprom.

“Vlerësimi ynë  është që Rusia po përmbush kontratat e saj afatgjata, ndërsa nuk siguron asnjë furnizim shtesë.” u tha ajo eurodeputetëve më 6 tetor.

Çfarë ka ndodhur me aksionet në Evropë?

Magazinimi i gazit në të gjithë Evropën është nën mesataren 10-vjeçare, me nivele aktualisht në rreth 75% të kapacitetit të magazinimit, sipas të dhënave të Infrastrukturës së Gazit në Evropë.

Depoja e gazit në Mbretërinë e Bashkuar aktualisht është me kapacitet të plotë por Rusia siguron vetëm rreth 5% të përdorimit të vendit, kështu që është më pak e varur nga importet ruse sesa vendet e tjera evropiane, raporton abcnews.al

Magazinimi i gazit i vetë Rusisë është gjithashtu në rënie

Adeline Van Houtte, një analiste europiane në Njësinë e Inteligjencës së Economist, tha: Ka disa faktorë të tjerë që ndikojnë në situatën në Evropë, të tilla si:

-Moti i ftohtë në fillim të vitit 2021 ka pakësuar stoqet

-Rritja e çmimeve në pranverë dhe verë detyroi tregtarët ti shisnin gjatë vitit

-Furnizim i kufizuar nga Norvegjia për shkak të çështjeve të mirëmbajtjes

-Pakësimi i burimeve të tjera të energjisë siç është energjia e erës

-Kërkesa në rritje e gazit në vende të tjera të botës

Pse ka një rritje të kërkesës për gaz?

Rimëkëmbja ekonomike pas pandemisë së koronavirusit ka bërë që fabrikat të rrisin prodhimin, duke rritur kërkesën për energji. Evropa po përballet gjithashtu me rritjen e konkurrencës për gazin nga vendet e tjera të botës.

Në dekadat e fundit, kërkesa për gaz në disa rajone si Azia dhe Lindja e Mesme është rritur ndjeshëm. Kjo ka efekte goditëse në tregun e gazit të lëngshëm natyror (LNG), i cili përbën rreth një të katërtën e importeve të Evropës.

Kur kërkesa për LNG është e lartë, furnizimet priren të devijohen në Azi për të përfituar nga rritja e çmimeve. Për më tepër, Rusia ka rritur eksportet e saj të gazit në Kinë, dhe në qershor përuroi një fabrikë të përpunimit të gazit në lindjen e largët të vendit, e cila pritet të jetë një nga më të mëdhatë në botë.