Komisioni Europian ka publikuar progres raportin për Shqipërinë ku analizohet nëse janë plotësuar kushtet për mbajtjen e Konferencës së Parë Ndërqeveritare.

Në progres raportin e fundit Komisioni Europian vlerëson se Shqipëria është gati për mbajtjen e konferencës së parë ndërqeveritare, ndërsa i vetmi kusht i paplotësuar mbetet Gjykata Kushtetuese.

Po ashtu shihet si problematike edhe Ligji i Medias e klima politike.

Disa nga pikat përmbledhëse të raportit:

Për sa i përket kritereve politike, mjedisi politik në Shqipëri vazhdoi të shënohej nga polarizim intensiv. Aktivitetet parlamentare u ndikuan nga opozita duke hequr dorë nga mandatet e tyre. Vazhdimësia institucionale u sigurua ende përmes plotësimit gradual të vendeve të lira të parlamentit. Në fund të periudhës raportuese, Kuvendi kishte 122 nga 140 anëtarë. Opozita vendosi të bojkotojë zgjedhjet lokale të 30 qershorit 2019. Këto u mbajtën, ndërsa Presidenti kishte lëshuar një vendim për të shtyrë votimin për në Tetor. Parlamenti nisi një procedurë fajësimi për Presidentin që u finalizua në fund të korrikut 2020.

Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në reformën e administratës së saj publike. Përpjekjet vazhduan në disa fusha të lidhura, duke rezultuar në progres në zbatimin e udhëzimeve për vlerësimin e ndikimit rregullator nëpër ministritë, në zhvillimin e paketës legjislative lidhur me planifikimin e politikave, në rritjen e numrit të shërbimeve elektronike dhe përmirësimin e transparencës në mbledhjen e të dhënave dhe burimet njerëzore, menaxhimi midis nivelit qendror dhe lokal. Këto arritje të prekshme kanë nevojë për konsolidim të mëtejshëm.

Sistemi gjyqësor i Shqipërisë ka nivel të përgatitjes / është i përgatitur mesatarisht. Zbatimi i një reforme gjithëpërfshirëse dhe të plotë të drejtësisë ka vazhduar vazhdimisht, duke rezultuar në progres të mirë në përgjithësi. Institucionet e reja për vetëqeverisjen e gjyqësorit kanë kryer detyrat e tyre, duke përfshirë menaxhimin e proceseve për të mbushur vendet e lira në Gjykatën e Lartë dhe Gjykatën Kushtetuese. Këshilli i Lartë Gjyqësor përfundoi zgjedhjen e kandidatëve për magjistratë për Gjykatën e Lartë, të emëruar në 11 Mars 2019, duke lejuar kështu që një nga dhomat e Gjykatës të funksionojë dhe të përmbushë kushtin përkatës për KPGJ-në e parë. Procesi i përzgjedhjes për anëtarin e katërt jo-magjistrat është afër përfundimit. Kandidatët e tjerë për magjistratë janë në proces promovimi nga brenda sistemit gjyqësor. Shqipëria po bën përparim për të rindërtuar Gjykatën Kushtetuese dhe ka emëruar tre anëtarë të rinj. Kjo siguron bazën që Gjykata Kushtetuese të rimarrë funksionalitetin – një kusht për KPGJ-në e parë që duhet përmbushur – dhe rrit besimin e publikut. Në Dhjetor 2019, Gjykata kishte një gjyqtar në detyrë nga nëntë si rezultat i vetingut.

Gjykata tani ka katër anëtarë. Kishte një mosmarrëveshje në lidhje me procedurën e emërimit të njërit prej gjykatësve të fundit të emëruar. Komisioni i Venecias ka lëshuar një opinion mbi këtë çështje, duke siguruar udhëzimet e nevojshme për autoritetet shqiptare për të përfunduar emërimet e papaguara në Gjykatën Kushtetuese. Me katër anëtarët aktual, Gjykata ka kuorumin minimal për të gjykuar mbi pranueshmërinë e çështjeve. Procesi i përzgjedhjes për tre poste të lira është duke vazhduar. Procesi është prekur pak nga kriza COVID-19, por pritet të finalizohet si përparësi. Përfundimi i emërimeve në Gjykatën Kushtetuese do të vazhdojë pasi Gjykata e Lartë të arrijë kuorumin e kërkuar prej tre të pestave të anëtarëve në detyrë, pasi kjo e fundit është autoriteti i tretë emërues së bashku me Asamblenë dhe Presidentin e Republikës. Prokurori i ri i Përgjithshëm është emëruar, për herë të parë bazuar në procedurat e vendosura në reformën e fundit në drejtësi.

Krijimi i Strukturës Speciale Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) u finalizua në 2019 me emërimin e Kryeprokurorit Special në Dhjetor. Me trembëdhjetë nga pesëmbëdhjetë Prokurorët Specialë të emëruar, Zyra e Prokurorisë Speciale është plotësisht operacionale. Më 30 korrik 2020 Drejtori i Byrosë Kombëtare të Hetimit (NBI) u emërua gjithashtu nga Këshilli i Lartë i Prokurorisë dhe filloi të kryejë funksionet e tij. Zhvillimet e mësipërme përmbushin kushtin për KPGJ-në e parë.

Rivlerësimi i përkohshëm i të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve (procesi i verifikimit, vetting) ka avancuar në mënyrë të vazhdueshme, duke vazhduar të prodhojë rezultate të prekshme, duke përmbushur kështu kushtin për KPGJ-në e parë. Nën kujdesin e Komisionit Evropian, Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit ka vazhduar të mbikëqyrë procesin. Më shumë se 286 dosje janë përpunuar deri më tani, duke rezultuar në 62% shkarkime, kryesisht për çështje që lidhen me pasuri të pajustifikuara ose dorëheqje. Gjatë periudhës së bllokimit të COVID-19, institucionet e verifikimit kanë vazhduar të kryejnë një numër aktivitetesh të rëndësishme hetimore në modalitetin e largët. Institucionet e vetingut kanë rifilluar dëgjimet publike në qershor 2020.

Shqipëria ka përparim në luftën kundër korrupsionit. Progres i mirë është bërë në periudhën raportuese. Autoritetet shqiptare forcuan kapacitetet operacionale, koordinuese dhe monitoruese në luftën kundër korrupsionit, duke përmbushur kështu kushtin për KPGJ-në e parë. Shqipëria ka vazhduar përpjekjet e saj drejt krijimit të një rekordi solid në hetimin, ndjekjen penale dhe gjykimin e çështjeve të korrupsionit