Qeveria e re e Kosovës po këmbëngul që të pezullohet çdo vendimmarrje që ka të bëjë me privatizimin dhe tjetërsimin e ndërmarrjeve shoqërore nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

Përparim Kryeziu, zëdhënës në Qeverinë e Kosovës, tha për Radion Evropa e Lirë se është e rëndësishme që të mos ketë “veprime të ngutshme dhe në shpërputhje me planin dhe qëllimet e ekzekutivit të ri”, të udhëhequr nga Albin Kurti.

“Qeveria Kurti është në javën e parë të detyrës së saj dhe tanimë jemi në proces të hartimit final të programit qeverisës. Aty edhe përfundimisht do të adresohet veprimtaria, kompetencat dhe funksioni i AKP-së”, thotë Kryeziu.

Gjatë fushatës zgjedhore, Kurti ka thënë se synon të shuajë aktivitetin e AKP-së. Në programin qeverisës të Lëvizjes Vetëvendosje thuhet se do krijohet Fondi Sovran dhe asetet e AKP-së do të kalojnë në pronësi të Fondit Sovran.

Më 25 mars, kryeministri Albin Kurti kërkoi nga AKP-ja të pezullojë shitjen e pronave të ndërmarrjeve shoqërore. Këtë kërkesë ai e bëri teksa bordi i kësaj agjencie po mbante mbledhje.

Kurti kërkon nga AKP-ja të pezullojë vendimet për privatizim, shitje dhe qiradhënie

Në agjendë të kësaj mbledhjeje ishin planifikuar disa vendime, si shitje me negocim, propozim për qiradhënie, transferim të kontratës së qirasë, shitje të pronave përmes tenderëve publikë të aseteve të ndërmarrjeve publike, memorandume të ndërmarrjeve të shituara me metodën e spin-off special.

Bordi i AKP-së ndërprenë mbledhjen pas kërkesës së Kurtit

Zyrtarë të AKP-së kanë konfirmuar për Radion Evropa e Lirë, se të premten, më 25 mars, bordi ka qenë duke mbajtur takim të rregullt dhe ka vazhduar me procedurat ligjore të vendimmarrjes deri në pranimin e kërkesës nga ana e kryeministrit Kurti, që ka ardhur përmes e-mailit në ora 12:45 për “marrjen në konsideratë të pezullimit të vendimeve” sipas kërkesës.

“Bordi i drejtorëve ka diskutuar kërkesën e qeverisë dhe konform kërkesës ka ndërprerë mbledhjen në orën 13:30, duke pezulluar po ashtu procesin e vendimmarrjes për pikat e pashqyrtuara sipas agjendës së propozuar”, thuhet në përgjigjen e zyrës për informim të AKP-së.

Vendimi i Hotit, ku kërkohet nga AKP-ja të mos shpall valë të reja të privatizimit.

Por, pavarësisht kërkesës së kryeministrit të ri, Albin Kurti, ende vazhdon të jetë në fuqi një vendim i qeverisë paraprake, që mban datën e 1 korrikut të vitit 2020, ku ish-kryeministri Avdullah Hoti, kishte kërkuar nga AKP-ja që të mos bëjë shpallje të asnjë vale të re të privatizimit derisa të miratohet, siç thuhet në vendim, Strategjia për privatizimin e ndërmarrjeve shoqërore në harmoni me Programin qeverisës të Republikës se Kosovës “me qëllim të përmbylljes së suksesshme të procesit të privatizimit”.

Nga AKP-ja thonë se kjo strategji është hartuar me grupin punues dhe i është dërguar qeverisë për miratim në tetorin e vitit të kaluar. Në mungesë të vendimmarrjes për miratimin e strategjisë, AKP-ja ka bërë shpalljen e valëve të reja dhe paralelisht ka njoftuar institucionet për çdo veprim të saj.

AKP-ja thotë se ka qenë në koordinim të plotë dhe permanent me Qeverinë e Kosovës. Ndryshe, gjatë vitit 2020, pas vendimeve të Qeverisë së Kosovës, AKP-ja nuk ka realizuar valë të reja të shitjes.

Të kujt janë pronat në Kosovë?

“Në momentin kur janë pranuar kërkesat shtesë nga qeveria dhe ushtruesja e detyrës së presidentit (Vjosa Osmani) për vazhdim të pezullimit të valëve të shitjes, AKP-ja ka pezulluar procesin dhe ky pezullim vazhdon të mbetet në fuqi ende deri në një vendim tjetër. Përpjekjet e AKP-së për realizimin e mandatit të saj ligjor, nuk mund të konsiderohen shkelje ligjore”, thuhet në përgjigje të APK-së.

Më 19 shkurt 2021, vetë Bordi i drejtorëve i Agjencisë Kosovare të Privatizimit, ka udhëzuar menaxhmentin e AKP-së që të mos vazhdojë me valët e shitjes deri në krijimin e institucioneve të dala nga zgjedhjet e datës 14 shkurtit. Bordi u takua pas krijimit të qeverisë, më 25 mars.

Në bazë të Ligjit për AKP-në, “agjencia merr parasysh të gjitha politikat përkatëse të cilat miratohen nga Qeveria apo Kuvendi i Kosovës”.

Si shkoi procesi i privatizimit?

Procesi i privatizimit në Kosovë ka nisur në vitin 2003 dhe vazhdimisht është kritikuar për mostransparencë, korrupsion e në disa raste është cilësuar edhe si proces i “shkatërrimit” të ndërmarrjeve shoqërore. Ky proces ka filluar nga Agjencia Kosovare e Mirëbesimit (AKM). Në vitin 2008 është pasuar nga Agjencia Kosovare e Privatizimit (AKP).

Në Kosovë, nga 3.951 raste të identifikuara, deri më tani janë privatizuar 1.762 prona, ndërkaq të pa privatizuara kanë mbetur edhe 2.189, thuhet në përgjigjen e AKP-së dërguar REL-it. Këto prona, në 116 valë të privatizimit janë shitur në vlerë prej rreth 760 milionë euro.

Betonohet toka bujqësore

Ndërmarrjet shoqërore në Kosovë janë shitur përmes metodës të quajtur spin-off i rregullt, metodë kjo që lejon ndryshimin e destinimit të ndërmarrjes. Kurse, ndërmarrjet që janë konsideruar të mëdha janë privatizuar me metodën spin-off special, që nuk lejon ndërrimin e destinimit të ndërmarrjes.

Gjatë këtij procesi janë shitur edhe toka bujqësore, industriale, komerciale dhe toka ndërtimore. Në raportin e AKP-së, të publikuar në korrik të vitit të kaluar, thuhet se janë privatizuar 840 toka të këtyre kategorive.

Privatizimi i pronave nga politikanët

Prona të ndërmarrjeve shoqërore ose tokë të kategorive të ndryshme në Kosovë kanë blerë edhe përfaqësuesit politikë ose familjarët e tyre.

Kompania “Mabetex Projekt”, pronë e Behgjet Pacollit, më 2005 ka privatizuar ndërmarrjen shoqërore “Farmed” në vlerë prej 2.4 milionë euro.

Dy vjet më vonë, kjo kompani ka blerë edhe një ndërtesë administrative “Ramiz Sadikun” në vlerë prej një milion euro. Vetëm një vit më vonë, Behgjet Pacolli themeloi partinë Aleanca Kosova e Re. Pas këtij vit, Pacolli mbajti postin e presidentit, atë të zëvendëskryeministrit, të ministrit të Punëve të Jashtme dhe postin e deputetit.

Kurse, kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, më 12 mars 2010, në fshatin Irzniq, në Komunën e Deçanit, ka blerë rreth 200 (1,988,670.0 m2 ) hektarë tokë bujqësore, në vlerë prej 70 mijë eurosh, apo 350 euro për hektar. Partia e tij, në atë kohë ishte në opozitë.

Nënkryetari i Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, Nasim Haradinaj më 2009 kishte privatizuar rreth 220 hektarë tokë bujqësore (apo 2,195,231.00 metra katrorë) në vlerë prej 257 milionë euro. Po të njëjtin vit, ai po ashtu kishte privatizuar 476 tokë bujqësore në fshatin Rakoc të Gjakovës në vlerë prej 817 mijë euro.

Privatizimi nuk kursen tokat bujqësore

Nasim Haradinaj aktualisht gjendet në paraburgim në Hagë nën dyshimet për veprat penale “kundër administrimit të drejtësisë, konkretisht për pengim të personave zyrtarë në kryerjen e detyrave zyrtare, për frikësim të dëshmitarëve, për hakmarrje dhe për shkelje të fshehtësisë së procedurës”.

Ilaz Selimi, vëllai i ish-deputetit të Lëvizjes Vetëvendosje Rexhep Selimi, në vitin 2006 ka privatizuar me metodën e spin-off special, ndërmarrjen “Dardania” në Komunën e Klinës në vlerë prej 201 mijë euro.

Kurse, në vitin 2009, Ilaz Selimi ka privatizuar rreth 194 hektarë tokë (1,938,747.0 m2) në fshatin Jashanicë, të Komunës së Klinës në vlerë prej 101 mijë euro.

Rexhep Selimi nga viti 2000 deri në 2003 ka qenë komandant i Akademisë së Mbrojtjes dhe komandant i Komandës së Trajnimit dhe Doktrinës në Trupat Mbrojtëse të Kosovës. Kurse deri në vitin 2005 ka qenë sekretar i përgjithshëm i AAK-së, pozitë nga e cila më pas u dorëhoq. Më 2010 ai iu bashkua Lëvizjes Vetëvendosje dhe u zgjodh deputet i Kuvendit të Kosovës.

Edhe Selimi, që nga nëntori i vitit të kaluar, gjendet në paraburgim në Hagë nën akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit të ngritura nga Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar.

Në vitin 2005, “Vëllezërit Geci SH.P.K”, kompani ku njëri prej aksionarëve është edhe Gani Geci, ish-deputetë në Kuvendin e Kosovës nga Lidhjen Demokratike të Kosovës, ka privatizuar fabrikën e tullave “Përparimi LLC” në Skenderaj, me metodën spin-off special, në vlerë rreth 2 milionë euro.

Kurse në vitin 2009, kompania “Vëllezërit Geci” ka privatizuar tokë bujqësore në fshatin Klinë e Poshtme rreth 92 hektarë (919,575.00 metër katrorë) në vlerë prej 200 mijë euro. Po ashtu, në fshatin Turiqevc, kjo kompani për 155 mijë euro ka privatizuar 215 hektarë (2,156,916.00 metër katrorë) tokë bujqësore.

Djegia e dokumenteve të AKM-së

Në gusht të vitit 2008, me fillimin e punës së Agjencisë Kosovare të Privatizimit, nga zyrtarët e saj, në oborrin e ndërtesës së ish-Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit janë gjetur dokumente të djegura, ndërsa në zyre nuk ka pasur asnjë dokument dhe as pajisje teknike.

Djegia e këtyre dokumenteve nuk është hetuar asnjëherë.

Vdekja e Dino Asanaj

Teksa po vazhdonte procesi i privatizimit, vdiq Dino Asanaj, ish-drejtor i Agjencisë Kosovare të Privatizimit dhe njëherësh shtetas amerikan. Asanaj u gjet në perfieri të Prishtinës, në zyrën e tij private pa shenja jete, më 14 qershor 2012.

Institucionet qendrore ndërkombëtare e vendore dhe subjektet politike, në reagimet e tyre, në atëbotë, vdekjen e Asanajt e patën cilësuar si vrasje.

Por, mjekët ligjorë në Kosovë kanë thënë se në bazë të autopsisë, Asanaj ka bërë vetëvrasje, duke i shkaktuar vetes 11 prerje dhe therje me thikë. Rezultatet e autopsisë i kishte konfirmuar edhe Misioni evropian për Sundimin e Ligjit (EULEX).

Kontestet gjyqësore

Gjatë procesit të privatizimit, sipas Agjencisë Kosovare të Privatizimit, rreth 25 mijë lëndë janë në procese gjyqësore, prej të cilave 20 mijë lëndë trajtohen në Dhomën e Posaçme të Gjykatës Supreme të Kosovës, që kanë të bëjnë me konteste që lidhen direkt me asetet e ndërmarrjeve shoqërore dhe punën e AKP-së. Në këto konteste, ndërmarrjet shoqërore dhe AKP-ja janë si palë ndaj të cilave është ngritur padi.

Hoteli Grand

Dy shembujt më të këqij të privatizimit

Gjithashtu, pranë gjykatave të rregullta të Republikës së Kosovës ekzistojnë 5 mijë lëndë të cilat janë iniciuar nga AKP-ja për interes të ndërmarrjeve shoqërore. Në këto konteste, AKP-ja si përfaqësuese e ndërmarrjet shoqërore, është si palë paditëse.

Hetimet parlamentare

Procesi i privatizimit ka përfunduar edhe në një Komision hetimor parlamentar, në pjesën e dytë të vitit të kaluar. Ky komision ishte formuar me kërkesë të Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike të Kosovës.

Komisioni kishte nisur hetimin e procesit të privatizimit që nga fillimi i punës të ish-Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit, që u pasua nga Agjencia Kosovare e Privatizimit.

Privatizimi në Kosovë nën hetime

Për privatizimin të pronave të ndërmarrjeve publike, komisioni parlamentar hetimor kishte ftuar 21 dëshmitarë, përgjegjës të procesit të privatizimit.

Komisioni nuk ka dhënë konstatime përfundimtare lidhur me atë se çfarë shkeljesh të procedurave apo keqpërdorimeve eventuale mund të kenë ndodhur në procesin e privatizimit. Mirëpo, është thënë se ekzistojnë indikacione të mjaftueshme që bëjnë të besojnë që procesi i privatizimit përgjatë afër dy dekadave është përcjell me një numër të madh të parregullsive.

Komisioni nuk ka përfunduar punën pasi Kuvendi i Kosovës u shpërnda më 6 janar. Shpërndarja e parlamentit pasoi vendimin e Gjykata Kushtetuese e Kosovës, që tha se qeveria e udhëhequr nga Avdullah Hoti, ishte zgjedhur në mënyrë jokushtetuese.(REL).