Metafora tradicionale e filozofisë ka qenë e lidhur me idenë e kthimit të mendimit në shtëpinë tij. Ky fakt, tregon më mirë se asgjë tjetër, për rolin që ka ushtruar në këtë sferë bota mitike homerike.

Në shumëcka, mendimi filozofik i ngjasonte bredhjeve te Odiseut dhe aventurës së kthimit të tij në Itakë. Ai duhej që t’i rezistonte tundimeve te çastit, zërit joshës të sirenave, tundimeve të pasioneve, e të jetonte me dhimbjet tmerruese të shpirtit, për shkak të refuzimit të kënaqesive të trupit, vetem që ta ruante pavarësinë e kësaj bote sublime.

Sepse ishte imperative që mendimi të shfaqej i pakuzhtëzuar nga çdo gjë tjetër. I lirë. I pavarur. Dhe të nisej nga vetvetja, me qëllim që ta mbronte vetëm mbretërinë e tij. E kjo mbretëri ishte shtëpia e lirë e mendimtarit ku dominonte vetëm njoha ideve. Hegeli u bë përfaqësuesi me i spikatur i kësaj tendence.

“Fenomenologjia e frymës” nuk paraqet asgjë tjetër, pos një rrugëtim tragjik të mendjes deri në panteonin përfundimtar të njohjes absolute. Kurse Niçe me sulmin e tij ndaj idealeve asketike të njohjes u bë kritiku më i dalluar i kësaj tradite.

Mirëpo, nëse filozofia tradicionalisht ka qenë metafizikë dhe metafizika filozofi, siç pohon Martin Heidegger-i, atëherë sipas mendimtarit të njohur francez Emmanuel Levinas, në librin e tij “Totality and Infinity”, pikërisht kjo e fundit është një lëvizje drejt një bote që nuk është familjare për ne. Pra mendimi metafizik zakonisht ka lëvizur nga të qenit në shtëpi “at home” (chez soi) të cilën në e banojmë drejt diçkaje jashtë nesh “outside-of-onself” (hors-de-soi), thjesht në një drejtim përtej nesh “toward a yonder”.

Në këtë drejtim tjetri i dëshiruar në mënyrë metafizike, nuk është thjesht një “tjetër” sikurse buka që ne ushqehemi, toka në të cilën banojmë, panorama para së cilës përsiasim, por dëshira metafizike synon drejt diçkaje krejtësisht tjetër, pra drejt “tjetrit absolut”.

Ajo nuk është një dëshirë për një rikthim, e nxitur nga nostalgjia për parajsën e humbur, sepse është një dëshirë për një tokë e cila nuk është vendi i lindjes sonë, por një tokë që është e huaj për çdo natyrë, e cila nuk ka qenë atdheu ynë dhe së cilës ne kurrë nuk do t’i kushtohemi. Thjesht të vdesësh për të padukshëm kjo është metafizika. Prandaj, ky mendimtar, aspironte që ta drejtonte mendimin filozofik drejt kushteve të jetës njerëzore.

Mendimi i E Levinas-it, sipas Michael L. Morgan, karakterizohet nga katër tipare kryesore dhe të cilat qëndrojnë në themel të përsiatjeve të tij.

E para situata e tij historike, veçanërisht roli i Holokaustit në kujtesën dhe mendimit e tij, e dyta raporti që ai kishte me traditat e shkrimeve religjioze, sidomos me Biblën dhe Talmud-in, e treta qëndrimi i tij kritik në njërën anë ndaj filozofisë perëndimore dhe në anën tjetër lidhjet specifike me këtë traditë, dhe e fundit debatet mbi rolin e etikës në jetën tonë dhe parimet e saj fondatore.

Ndërkohë, emërimi i Martin Heidegger-it në pozitën e rektorit të Universitetit të Freiburg-ut e nxiti Levinasin për një betejë jetësore kundër ontologjisë së filozofit gjerman, për t’i rimenduar kushtet njerëzore dhe rolin e etikës si filozofia e parë apo si “meta-etikë”.

Natyrisht, këtu nuk duhet harruar faktin se Martin Heidegger-i kishte ushtruar një ndikim të jashtëzakonshëm mbi Emanuel Levinasin. Madje ishte i pari, ai që me fenomenologjinë e tij hermeneutike, i hapi rrugë lulëzimit si të “fenomenologjisë etike” të Levinasit, ashtu edhe “fenomenologjisë së aksionit njerëzor” të Hannah Arendit. Dhe mendimi modern nuk mund të konceptohet pa ndikimin që kanë ushtruar këto tri modele të kërkimeve teorike fenomenologjike.

Prandaj, edhe këta mendimtarë, përkundër kritikës ndaj mënyrës tradicionale të te menduarit, nuk ia dolën të shkëputën nga metafora e shtëpisë për mendimin. Ndonëse këtë strehë nuk e kërkuan matanë kësaj bote, por pikerisht në horizontet e kësaj toke ku lindin dhe vdesin qeniet njerezore. Me ketë kthesë edhe jetës tokësore i kthehet dinjiteti i munguar. Sepse, ajo më nuk është e kërkon kuptimin vetëm për atë model të vdekjes për të padukshmën, siç insistonte metafizika tradicionale…