Dhjetëvjetori i shpalljes së Pavarësisë së Republikës së Kosovës të gjithëve na ndalë për një çast nga dinamika e jetës, na kthen në një të kaluar e cila ndërlidhet me të tashmen e që duhet të paraqitet po në këtë formë edhe më të ardhmen e këtij vendi.

Duke e kujtuar këtë histori, mu kujtua edhe një anekdotë e lexuar kaherë: “Një natë Nastradini, ndërsa flinte, shtyu me nxitim të shoqen dhe thirri, aman o grua, shpejt më jep syzet. Për çka i do në këtë orë o lum? – ia pret gruaja. Po e shoh një ëndërr të mirë, mirëpo janë disa gjëra që nuk i dallojë mirë, prandaj i dua syzet që ëndrrën ta shikoj siç është”.

Anekdota tregon thelbin e politikës dalluese në Kosovë, pasi disa aktorë të saj veprimin politik e nxjerrin nëpërmjet kujtesës dhe parashikimit siç do të dëshironin duke harruar realen e mënyrës së veçantë të bërjes së shtetit të Kosovës. Ky fokusim të bënë ta humbasësh të sotmen. Po harrojnë se petku për Kosovën qepej më herët, qepej tek numri i pamjaftueshëm i ushtarëve të lirisë dhe hyzmeti i saktë që i bëmë si popull. Petku sot për Kosovën është i veçantë, kolorit, pasi ky ishte hyzmeti ynë gjatë bisedimeve të Vjenës e i pasqyruar mjeshtërisht në dokumentin e ish-presidentit Ahtisaari. Shikuar historikisht Kosova në vitet e fundit të perandorisë osmane ishte njësi e veçantë administrative dhe se ky fakt përkundër përpjekjeve nuk ishte i mjaftueshëm për të arritur dhe bërë shtet ashtu siç bënë të tjerët. Vitet më pas njihen si vite ku jetonte një popull i shtypur në një territor të kontestuar. Në këtë gjendje Kosovën e gjeti edhe përfundimi i Luftës së Dytë Botërore e që ish-Jugosllavia ia bashkoi territorit të vet.

Vite më vonë, hegjemonizmi serb në të tendencë për krijimin e Serbisë së madhe, solli shpërbërjen e krijesës artificiale të quajtur Jugosllavi. Shqiptarët në Kosovë e shihnin si mundësi për të ecur drejt realizimit të ëndrrës së tyre. Kriza e kësaj krijese për herë të parë u shfaq në demonstratat e vitit 1981 dhe reagimi serb karshi kërkesave të shqiptarëve.

Orientimi pro-perëndimor i rezistencës civile dhe ushtarake në Kosovë krijoi kushte për shtetin e Kosovës

Kriza e Kosovës u rishfaq në vitet 1988 – 89, kur dhe u shfuqizua statusi juridik i saj nga hegjemonizmi serb. Shqiptarët në këtë kohë fuqishëm u përcaktuan në orientimin perëndimor për liri, demokraci dhe shtet të pavarur. Në aspektin e gjeo-politikës kishte lëvizje pozitive në realizimin të këtij synimi. Fundi i Luftës së Ftohtë dhe shfaqja e Amerikës si superfuqi e vetme botërore, ishin rast i mirë në realizimin e aspiratave të shqiptarëve. Synimi i diplomacisë amerikane, për mbështetje të popujve që jetojnë në institucione të lira dhe demokratike përputheshin me kërkesat e shqiptarëve në Kosovë.

Më parë kemi parasysh vitet e dështimit të politikës parandaluese të konflikteve nga diplomacia europiane dhe amerikane në Ballkan përgjithësisht, e në Kosovë veçanërisht karshi synimit të qartë të hegjemonizmit serb. Në këto vite, Serbia për ti arritur objektivat e saja përdori aparteidin dhe gjenocidin ndaj popullit në Kosovë, gjë që rezultoi me luftën e armatosur. Drejtuesit e luftës nga shqiptarët arritën qartë ta drejtonin këtë rezistencë në vlerat pro-perëndimore. Tendenca e Serbisë që në Kosovë të bëjë spastrim etnik solli ndërhyrjen humanitare ndërkombëtare nga NATO dhe përzënien e trupave militare të Serbisë nga Kosova.

Më 9 qershor të vitit 1999, u arrit marrëveshja ushtarake – teknike në mes të NATO-së dhe Serbisë për largimin e të gjitha forcave serbe. Kjo luftë mori fund pas 78 ditë bombardimi. Një ditë më pas, Këshilli i Sigurimi i OKB-së miratoi rezolutën 1244, që precizonte shumë kufizime për statusin e ardhshëm juridik të Kosovës. Kapitulli i veçantë në rrugëtimin e shtetit të Kosovës shënohet me fillimin e administrimit ndërkombëtar nga OKB-ja e më pas procesi i pavarësisë së mbikëqyrur dhe pavarësia e Kosovës si projekt i realizuar i politikës vendore dhe ndërkombëtare.

Në dhjetëvjetorin e pavarësisë kujtojmë kontribuuesit e saj

Orientimi pro-perëndimor i rezistencës civile në Kosovë shënon një kthesë historike për të arritur mbështetjen e duhur politike nga drejtuesit e saj, dhe ky fakt konsiderohet të jetë kontribues në krijimin e shtetit të Kosovës. I tillë ishte edhe përkushtimi i rezistencës së armatosur, andaj lufta, dëshmorët e saj, konsiderohen kontribuuesit kryesorë të lirisë. Rol të veçantë të arritjes së mbështetjes në kërkesat politike të shqiptarëve të Kosovës pati shteti i shqiptarë e pastaj edhe mërgata e jonë. Në këtë dhjetëvjetor të pavarësisë s’ka se si të mos e kujtojmë kontributin e kongresmenëve amerikanë si: Tom Lantos, Bob Dole, Eliot Engel, Joe Biden, John MeCain pastaj John Kerry William Walker etj.

Kujtojmë diplomatin amerikan Holbrook e veçanërisht sekretaren Albright dhe rolin aktiv të saj në Konferencën për Kosovën në Rambuillet. Kujtojmë politikanin e rryer që konsiderohet se e rrumbullakësoi tërë këtë proces – Marti Ahtisaarin. Kosova duke kaluar nëpër këto procese ka kufizimi të shtetësisë së saj, e të cilat mund të tejkalohen me politikë aktive vendore dhe në bashkëpunim me ata që ndihmuan në krijimin e këtij shteti.