Mbrojtja e ish-kryetarit të Kuvendit të Republikës së Kosovës, Kadri Veselit, ka kërkuar nga gjyqtari paraprak hedhen akuzat e bazuara ekskluzivisht në të drejtën zakonore ndërkombëtare dhe që të urdhërohet Zyra e Prokurorit të Specializuara (ZPS),  të ndryshojë aktakuzën.

Mbrojtja e Veselit ka parashtruar se ZPS në formulimin e aktakuzës dhe gjyqtari i procedurës paraprake në vendimin e tij mbi konfirmimin e aktakuzës, kanë humbur shikimin nga fakti se Dhomat e Specializuara nuk janë një gjykatë ndërkombëtare penale, duke zbatuar ligjin ndërkombëtar penal, raporton “Betimi për Drejtësi”.

Sipas mbrojtjes, kjo gjykatë është një gjykatë vendase e Kosovës, e lidhur me Kushtetutën e Kosovës, kufizim që nuk zbatohet për një gjykatë penale ndërkombëtare dhe sipas rendit juridik të Kosovës, dispozitat e Kushtetutës janë më të larta se çdo burim tjetër i ligjit, duke përfshirë të drejtën ndërkombëtare.

Mbrojtja thotë se ligji i zbatueshëm i brendshëm në kohën e veprimeve të pretenduara në aktakuzën aktuale ishte Kushtetuta e RSFJ-së dhe Kodi Penal i RSFJ-së.

“Kushtetuta e RSFJ-së nuk lejoi zbatimin e brendshëm të së drejtës zakonore ndërkombëtare humanitare për të vendosur vepra penale, përveç në atë masë që ishte në përputhje me legjislacionin vendas të miratuar për t’i dhënë efekt detyrimeve ndërkombëtare të Jugosllavisë”, thuhet në mocion.

Ndërkaq, mbrojtja thotë se sa  i përket parimeve të jo-prapa veprimit të ligjit penal në dëm të të akuzuarit, neni 3 i Kodit Penal të RSFJ parashikonte që: “Asnjë dënim i sanksionit tjetër penal nuk mund të shqiptohet ndaj askujt për një vepër e cila, para se të kryhej nuk ishte përcaktuar me ligj [d.m.th. me statut] si vepër penale dhe për të cilën dënimi nuk është paraparë me statut”.

“Kodi Penal i RSFJ-së ndaloi kryerjen e gjenocidit dhe krimeve të luftës në nenet 141 deri 144 të kodit, por ai nuk përfshinte Parimin VII të Nurembergut, të përshkruar nga Komisioni Ndërkombëtar i Ligjit në vitin 1950, në lidhje me bashkëpunimin në krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit”, thuhet në mocion.

Sipas mbrojtjes, në vend të kësaj, ai parashikoi, në Nenin 15 të Kodit Penal, një vepër penale të “organizimit të një grupi dhe nxitjes së kryerjes së gjenocidit dhe krimeve të luftës”. Kjo vepër kufizonte posaçërisht përgjegjësinë dytësore penale ndaj atyre që organizuan ose bashkuan një grup “me qëllim të kryerjes së veprimeve kriminale të referuara në nenet 141 deri 144” ose që “thërret ose nxit kryerjen e veprave penale të referuara në nenet 141 deri 144 ” Këto vepra kërkojnë që i akuzuari të ketë të njëjtin qëllim specifik si kryerësi i dyshuar.

Mbrojtja pretendon se neni 13 i Ligjit është antikushtetues për aq sa synon të përcaktojë krimet kundër njerëzimit duke përfshirë, në kontekstin e një NIAC, “burgim” dhe “zhdukje me forcë”, asnjë prej të cilave nuk ishin krime sipas ligjit të brendshëm ose ndërkombëtar në kohën e ngjarje të pretenduara në Aktakuzë.

Njëjtë thotë edhe për nenin 14 (1) (a) (vii) se është antikushtetues për aq sa synon të përcaktojë “izolimin e paligjshëm” si një krim lufte në kontekstin e NIAC.

Ndërkaq, thotë se neni 16 (1) (c) është antikushtetues për aq sa imponon përgjegjësi penale sipas parimeve të përgjegjësisë komanduese që shtrihen përtej Nenit 145 të Kodit Penal të RSFJ-së pasi që kjo shkel nenin 33 (1) të Kushtetutës së Kosovës të interpretuar në përputhje me praktikën gjyqësore të GJEDNJ sipas nenit 7 të KEDNJ-së (në përputhje me nenin 55 të Kushtetutës së Kosovës).

Tutje, thotë se për më tepër, neni 15 (1) (c) i ligjit shkel nenin 33 të Kushtetutës dhe nenin 7 të KEDNJ-së në mohimin e zbatimit të përkohshëm të ligjeve më të buta pasuese të kryerjes së krimit të pretenduar.

“Neni 15 (1) (c) parashikon vetëm zbatimin e ligjeve më të buta në fuqi para kryerjes së pretenduar të veprës. Në ndalimin e zbatimit të ligjeve më të favorshme për të akuzuarit që u miratuan pas ngjarjeve në fjalë, ai shkel nenin 33 (4) të Kushtetutës së Kosovës”, thuhet në mocion.

Sipas mbrojtjes, kjo është për shkak se neni 4 (2) i Kodit Penal të RSFJ-së, i zbatueshëm në atë kohë, vendosi një kërkesë të detyrueshme që të akuzuarit duhet t’i jepej përfitimi i një regjimi më të butë, përfshirë këtu edhe ligjin më të favorshëm që u miratua pas kryerjes së krimit.

Mbrojtja thotë se Kushtetuta e RSFY -së e vitit 1974 dhe Kushtetuta aktuale e Kosovës nuk e njohin efektin e drejtpërdrejtë të normave të së drejtës ndërkombëtare në çështjet penale.

“Ndërsa Kushtetuta e RSFY-së e vitit 1974 në mënyrë të qartë ndalon efektin e drejtpërdrejtë të së drejtës zakonore ndërkombëtare, Kushtetuta aktuale kërkon që (i) ligjet penale të futen me statut dhe që (ii) veprat penale të gjykohen bazuar në ligjin në fuqi në kohën e ngjarjet”, thuhet në mocion.

Sipas mbrojtjes, të dyja këto kërkesa, të cilat veprojnë si lex specialis, kanë përparësi mbi normën e përgjithshme që lejon përfshirjen e traktateve dhe normave të ratifikuara të së drejtës zakonore ndërkombëtare në sistemin e brendshëm juridik.

“Si rezultat, dhe në përputhje me jurisprudencën e vendosur të gjykatave të tjera të Kosovës, mbrojtja parashtron se KSC ka juridiksion vetëm të gjykojë persona bazuar në traktatet e ratifikuara ndërkombëtare ose parimet e pretenduara zakonore të së drejtës zakonore ndërkombëtare humanitare të inkorporuar në sistemin e brendshëm Jugosllav nga statuti në kohën e incidenteve të pretenduara në Aktakuzë. Kjo nënkupton nenet 141 deri 154 të Kodit Penal të RSFJ-së (dhe posaçërisht, për sa i përket pjesëmarrjes dytësore, neni 145)”, thuhet në mocion.

Tutje, thuhet se ndërmarrja e Përbashkët Kriminale si mënyrë e përgjegjësisë as nuk njihet qartë në Ligjin e Dhomave të Specializuara dhe as në ligjin e brendshëm të Kosovës.

“Mbrojtja parashtron se edhe nëse Gjyqtari i Procedurës Paraprake do të vendoste që e drejta zakonore ndërkombëtare ka efekt të drejtpërdrejtë në çështjet penale në Dhomat e Specializuara, ka prova të konsiderueshme që sugjerojnë se ndërmarrja e përbashkët kriminale III nuk ishte themeluar mjaftueshëm në të drejtën zakonore ndërkombëtare në 1998-1999 për të gjeneruar përgjegjësi për  incidentet që pretendohet të kenë ndodhur  në atë kohë”, thuhet tutje.

Mbrojtja thotë se në alternativë, edhe nëse ndërmarrja përbashkët kriminale III ishte themeluar si një mënyrë e përgjegjësisë sipas së drejtës zakonore ndërkombëtare në kohën e incidenteve, mbrojtja parashtron se ka autoritet të mirë për të treguar se në kohën e shqyrtimit  e drejta zakonore ndërkombëtare ka evoluar duke refuzuar në mënyrë të qartë ndërmarrjene përbashkët kriminale III si një mënyrë përgjegjësie në favor të një teorie më të bazuar në objektiv të bashkëkryerjes.

Mbrojtja ka parashtruar që Dhomat e Specializuara duhet të zbatojnë ligjet e veta kombëtare dhe se si rezultat. Sipas tyre Dhomat e Specializuara nuk kanë juridiksion për të zbatuar përgjegjësinë komanduese sepse ligji i brendshëm i zbatueshëm gjatë konfliktit të armatosur nuk e njihte përgjegjësinë komanduese si një mënyrë të përgjegjësisë.

Tutje, ka parashtruar  se Dhomat e Specializuara duhet të zbatojnë ligjet e veta kombëtare dhe se si rezultat,  nuk kanë juridiksion për të gjykuar incidente të pretenduara të ndalimit të paligjshëm si një krim lufte dhe zhdukjen e detyruar si një krim kundër njerëzimit sepse këto krime nuk njihen në mënyrë të qartë në Ligjin e Dhomave të Specializuara-së dhe as në ligjin e brendshëm të Kosovës.

“Mbrojtja parashtron se e drejta zakonore ndërkombëtare nuk mund të përdoret si burim i sjelljes për kriminalizimin sepse: a) E drejta zakonore ndërkombëtare nuk ka efekt të drejtpërdrejtë dhe nuk mund të zbatohet drejtpërdrejt nga gjykatat e Kosovës përveç nëse ekziston një ndalim penal përkatës në rendin juridik vendas (testi i dualitetit); dhe edhe nëse nenet 13, 14 dhe 16 (1) të Ligjit konsiderohen si importues të së drejtës zakonore ndërkombëtare në sistemin e brendshëm juridik në Kosovë, ai shkel parimin e ligjshmërisë të parashikuar në nenin 33 (4) të Kushtetutës dhe në nenin 7 të KEDNJ-së i cili ka forcë superiore ndaj çdo rregulli tjetër të ligjit, duke përfshirë të drejtën zakonore ndërkombëtare”, thuhet në shkresë.

Sipas mbrojtjes, Dhomat e Specializuara duhet të zbatojnë ligjet e veta kombëtare siç argumentohet më lart, por që në mënyrë alternative, nuk ka asnjë bazë ligjore për ndërmarrje të përbashkët kriminale  në Ligjin e Dhomave të Specializuara.

Përveç kësaj, Mbrojtja ka parashtruar që Gjyqtari i Procedurës paraprake duhet të kryejë një analizë rast pas rasti për të përcaktuar se cila mënyrë e përgjegjësisë, midis atyre që gjenden në të drejtën zakonore ndërkombëtare, ose atyre që gjenden në ligjin kombëtar, është më e dobishme për të akuzuarin.

Sipas mbrojtjes, kjo gjykatë nuk ka juridiksion ndaj përgjegjësisë komanduese dhe ligji i brendshëm i zbatueshëm gjatë konfliktit të armatosur me forcat serbe nuk e njihte përgjegjësinë komanduese si një mënyrë përgjegjësie e ngjashme me atë të përfshirë në nenet 86 dhe 87 të Protokollit Shtesë I të Konventave të Gjenevës.

Mbrojtja parashtron se akuzat e ZPS për krimin e luftës të ndalimit arbitrar në bazë të Nenit 14 (1) (c) nuk kanë asnjë bazë në Ligj.

Tutje, mbrojtja ka pretenduar se kjo gjykatë nuk ka juridiksion as për arrestimin e paligjshëm ose arbitrar dhe ndalimin, si dhe për zhdukjen me forcë.

Andaj, mbrojtja ka kërkuar që gjyqtari i procedurës paraprake të rishikojë gjetjet e tij në vendimin për konfirmim të aktakuzës.

Tutje, ka kërkuar që të hedh poshtë akuzat e bazuara ekskluzivisht në të drejtën zakonore ndërkombëtare në vend të traktateve të ratifikuara ndërkombëtare të përfshira në sistemin e brendshëm Jugosllav në kohën e incidenteve të pretenduara në aktakuzë në përputhje me nenet 142 dhe 145 të Kodit Penal të RSFJ 1974 për mungesë juridiksioni, përfshirë ato që kanë të bëjnë me ndërmarrjen e përbashkët kriminale, përgjegjësinë komanduese, ndalimin e paligjshëm si krim lufte dhe zhdukjen e detyruar si krim kundër njerëzimit.

Gjithashtu, ka kërkuar që të urdhërohet ZPS të ndryshojë aktakuzën.

Ndryshe, më 9 nëntor, në paraqitjet e tyre të para, Jakup Krasniqi e Hashim Thaçi janë deklaruar të pafajshëm për akuzat që u vihen në barrë.

Njëjtë është deklaruar edhe Veseli në paraqitjen e tij me 10 nëntor, sikurse edhe Selimi me 11 nëntor.

Aktakuza ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit është konfirmuar më 26 tetor 2020.

Sipas akuzës së ngritur, së paku midis marsit 1998 deri në shtator 1999, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi, Jakup Krasniqi dhe anëtarë të tjerë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët kishin qëllimin e përbashkët për të siguruar dhe ushtruar kontroll mbi të gjithë Kosovën përmes metodave që përfshinin frikësimin, keqtrajtimin, ushtrimin e dhunës dhe eliminimin e paligjshëm të atyre që konsideroheshin si kundërshtarë.

“Ndër këta kundërshtarë përfshiheshin persona që ishin, ose që konsideroheshin se kishin qenë: (a) bashkëpunëtorë ose të lidhur me forca, zyrtarë ose institucione shtetërore të RFJ-së, ose që (b) ndryshe nuk mbështetnin qëllimet ose metodat e UÇK-së dhe më vonë të QPK-së, ndër të cilët persona të lidhur me LDK-në dhe serbë, romë dhe persona të kombësive të tjera (bashkërisht, ‘kundërshtarët’). Ky qëllim i përbashkët përfshinte krimet e përndjekjes, burgosjes, arrestimit dhe ndalimit arbitrar ose të paligjshëm, akte të tjera çnjerëzore, trajtimin mizor, torturën, vrasjen dhe zhdukjen me forcë të personave”, thuhet në aktakuzë.

Tutje, në aktakuzë përmenden edhe Azem Syla, Lahi Brahimaj, Fatmir Limaj, Sylejman Selimi, Rrustem Mustafa, Shukri Buja, Latif Gashi dhe Sabit Geci.

“Ndër anëtarët e tjerë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët ishin Azem SYLA, Lahi BRAHIMAJ, Fatmir LIMAJ, Sylejman SELIMI, Rrustem MUSTAFA, Shukri BUJA, Latif GASHI dhe Sabit GECI, si dhe disa udhëheqës të tjerë politikë dhe ushtarakë të UÇK-së dhe QPK-së, ndër të cilët edhe anëtarë të tjerë të Shtabit të Përgjithshëm; ministra dhe zëvendësministra të QPK-së; komandantë të zonave të UÇK-së, zëvendëskomandantë të zonave dhe anëtarë të tjerë të shtabeve të komandave të zonave; komandantë të brigadave dhe njësiteve; komandantë dhe anëtarë të shërbimeve policore dhe të zbulimit të UÇK-së dhe QPK-së; ushtarë të tjerë të UÇK-së dhe zyrtarë të tjerë të QPK-së; si dhe të tjerë që vepronin në emër të UÇK-së dhe QPK-së (së bashku me Hashim THAÇIN, Kadri VESELIN, Rexhep SELIMIN dhe Jakup KRASNIQIN, bashkërisht, ‘anëtarët e NKP-së’). Të gjithë këta individë, me veprimet dhe mosveprimet e tyre, kontribuan në arritjen e qëllimit të përbashkët. Si alternativë, disa ose të gjithë këta individë nuk ishin anëtarë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët, por u përdorën nga anëtarë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët për të kryer krime për realizimin e qëllimit të përbashkët (së bashku me anëtarët e NKP-së, bashkërisht ‘anëtarët dhe instrumentet e NKP-së’)”, thotë akti akuzues